အစိုးရ

အစိုးရ တစ္ရပ္အျဖစ္ သတ္မွတ္နိုင္သည့္ အခ်က္မ်ား အစိုးရ တစ္ရပ္အျဖစ္ သတ္မွတ္နိုင္ရန္အတြက္ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီရန္ လိုအပ္သည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ခံ ျပည္သူရွိျခင္း သံတမန္ ဆက္သြယ္မႈရွိျခင္း ျပည္သူတို႔က ေ႐ြးေကာက္ တင္ျမႇောက္ထားျခင္း ႏွင့္ အမိန႔္ေပးနိုင္သည့္ အာဏာရွိျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။ အစိုးရ ႏွစ္မ်ိဳး တိုင္းျပည္ တစ္ခုကို အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ အစိုးရ ကို သတ္မွတ္ရာတြင္ ဥပေဒ ပညာရွင္မ်ားက အာဏာ လက္ကိုင္ အစိုးရ (ဒီဂ်ဴရီ / de jure) ႏွင့္ အာဏာ လက္ခံအစိုးရ (ဒီဖက္တို / de facto) ဟူ၍ႏွစ္မ်ိဳး သတ္မွတ္ၾကသည္။ အာဏာ လက္ကိုင္ အစိုးရ တိုင္းျပည္ အာဏာကို ျပည္သူတို႔၏ ေ႐ြးေကာက္ တင္ျမႇောက္ျခင္း ခံရသည္မဟုတ္ပဲ (သို႔) အာဏာကို ျပည္သူတို႔က အပ္ႏွင္းသည္ မဟုတ္ပဲ အာဏာသိမ္းျခင္း (သို႔) အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ အာဏာကို ရယူထားသည့္ အစိုးရမ်ိဳးကို ဆိုလိုသည္။ ထိုအစိုးရမ်ိဳးသည္ အစိုးရအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳနိုင္သည့္ သတ္မွတ္ခ်က္ ၄ ခ်က္တြင္ ျပည္သူတို႔က ေ႐ြးေကာက္တင္ျမႇောက္ထားျခင္း ဟူသည့္ အခ်က္မွ လႊဲကာ က်န္အခ်က္မ်ားႏွင့္ ျပည့္စုံသည့္အတြက္ အစိုးရ အျဖစ္ လက္ခံ သတ္မွတ္ၾကပါသည္။ အာဏာ လက္ခံအစိုးရ တိုင္းျပည္ အာဏာကို ျပည္သူတို႔က တရားဥပေဒ နည္းလမ္းက် ေ႐ြးေကာက္တင္ ျမႇောက္ျခင္းခံရသည့္ အစိုးရ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းဆိုလွ်င္ အာဏာကို ျပည္သူတို႔ က အပ္ႏွင္းျခင္းကို လက္ခံထားသည့္ အစိုးရျဖစ္သည္။ ထိုအစိုးရမ်ိဳးသည္ အသိအမွတ္ျပဳ ရမည့္အခ်က္အားလုံး (၄ ခ်က္လုံး) ႏွင့္ ကိုက္ညီသည့္အတြက္ အစိုးရ အျဖစ္လက္ခံ သတ္မွတ္ၾကပါသည္။ အစိုးရ၏ တာဝန္ အစိုးရ တစ္ရပ္ျဖစ္လာသည္ႏွင့္ အတူ တိုင္းျပည္၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ကို ကိုင္တြယ္ကာ တိုင္းျပည္ႏွင့္ ျပည္သူတို႔၏ အက်ိဳးကို ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒ အရ (ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒရွိလွ်င္) ထိန္းသိမ္း ေဖာ္ေဆာင္ရန္၊တိုင္းျပည္၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာကို ထိန္းသိမ္းရန္၊ျပည္သူတို႔၏ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈကိုေဖၚေဆာင္ရန္၊မိမိနိုင္ငံကို ကာကြယ္ရန္ တာဝန္ရွိေပသည္။ အစိုးရအဖြဲ႕ အစိုးရျဖစ္သည့္ လူပုဂၢိုလ္ေသာ္ လည္းေကာင္း၊ အဖြဲ႕အစည္းေသာ္ လည္းေကာင္း တိုင္းျပည္ အာဏာကို ကိုင္တြယ္ က်င့္သုံးၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ရန္အတြက္ အစိုးရအဖြဲ႕ (ကတ္ဘိနက္) ကိုဖြဲ႕စည္းကာ သတ္ဆိုင္ရာ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားတြင္ အႀကီးအကဲ ဝန္ႀကီးမ်ားကို ေ႐ြးခ်ယ္ ခန႔္အပ္ၿမဲျဖစ္သည္။ ထိုဝန္ႀကီးမ်ားကို ဖြဲ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒ အရ လႊတ္ေတာ္ဖြဲ႕ စည္းထားလွ်င္ လႊတ္ေတာ္မွ အတည္ျပဳ ေပးရန္ လိုအပ္သည္။ သက္ဆိုင္ရာ ဝန္ႀကီးမ်ားသည္ မိမိတို႔၏ ဝန္ႀကီးဌာန မ်ားတြင္ အႀကီးအကဲ အျဖစ္ တာဝန္ယူကာ လုပ္ငန္းမ်ားကို ေဆာင္႐ြက္ရသည္။ သမၼတစနစ္‎ တြင္ သမၼတက တာဝန္ခံၿပီး၊ ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ တြင္ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္က တာဝန္ခံသည္။ ထိုသို႔ ဌာနလက္ကိုင္ဝန္ႀကီးမ်ား အပါအဝင္ ဌာနလက္ကိုင္ မဟုတ္သည့္ အစိုးရအဖြဲ႕ဝင္ ဝန္ႀကီးမ်ားကို လည္း လိုအပ္လွ်င္ လိုအပ္သလို ခန႔္အပ္ေလ့ရွိပါသည္။ ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ စနစ္ က်င့္သုံးသည့္ နိုင္ငံမ်ားတြင္ ဝန္ႀကီးအဖြဲ႕အတြင္း လုပ္ငန္းလည္ပတ္မႈကို စီမံခန႔္ခြဲရန္ အတြက္ အတြင္းဝန္ ရာထူးျဖင့္ ဝန္ႀကီးတစ္ဦးကို တရားဝင္ ခန႔္အပ္ေလ့ရွိသည္။ ကုလသမဂၢ အေထြေထြ အတြင္းေရးမႈးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးသန႔္ သည္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ပါလီမန္ ဒီမိုကေရစီ ေခတ္က ဦးႏု အစိုးရအဖြဲ႕တြင္ အတြင္းဝန္ အျဖစ္ ကာလအတန္ ၾကာထမ္းေဆာင္ခဲ့ဖူးသည္။ အစိုးရဟူေသာအသုံးအႏႈန္း၏အဓိပၸယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ လူမႈေရးသိပၸံ တြင္ အစိုးရ ဟူသည့္ အသုံးအႏႈန္းမွာ ေပးထားေသာ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုအတြင္း (နိုင္ငံ-) ျပည္ေထာင္စုနိုင္ငံ တစ္ခုကို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဗ်ဴရိုကေရစီစနစ္ အရ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ သီးသန႔္ လူအသင္းအဖြဲ႕ တစ္ခုႏွင့္ ထိုသူတို႔မွ ဖြဲ႕စည္းတည္ေဆာက္ထားသည့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ ေဆာင္႐ြက္ျပဳမူပုံမ်ားကို ရည္ၫႊန္းပါသည္။ဆိုလိုသည္မွာ အစိုးရဟူသည္ နိုင္ငံေတာ္၏ စြမ္းအားမ်ားကို အသုံးခ်နိဳင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ စဥ္ဆက္မျပတ္ ဆက္ခံလာေသာ အစိုးရ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔မွ ျပည္ေထာင္စု နိုင္ငံေတာ္တို႔ ၏ တာဝန္မ်ားအား ထမ္းေဆာင္လာၾကသည္။ ဆက္ခံလာေသာ အစိုးရတစ္ခုအား နိုင္ငံေရးဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ရန္ သီးသန႔္ အထူးေဆာင္႐ြက္ေသာ၊ အထူးအခြင့္အေရးခံ ပုဂၢိုလ္မ်ားအား လူထုတစ္ရပ္လုံးမွ ရာထူးအေျခအေန၊ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖင့္ ခြဲျခား၍ ဖြဲ႕စည္းထားရွိသည္။ ထိုသူတို႔၏ လုပ္ငန္းေဆာင္တာတို႔မွာ တည္ရွိေသာ ဥပေဒတို႔ အား အာဏာတည္ေစရန္၊ ဥပေဒသစ္တို႔ကို ျပဌာန္းရန္ ႏွင့္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား အေပၚတြင္ တစ္ဦးတည္းခ်ဳပ္ကိုင္မႈျဖင့္ ပဋိပကၡ မ်ားကို ၾကားဝင္ေစ့စပ္ေပးရန္ ျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ ့ ေသာ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားတြင္ ထိုအုပ္စုမွာ ကိုယ္ပိုင္ရပ္တည္သူ သို႔မဟုတ္ အေမြဆက္ခံသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ အျခား လူ႕အဖြဲ႕အစည္းမ်ားတြင္ အထူးသျဖင့္ ဒီမိုကေရစီနိုင္ငံမ်ား တြင္ နိုင္ငံေရးအခန္းက႑ ရွိေသးေသာ္လည္း ထိုရာထူးမ်ားကို အမွန္တကယ္ေဆာင္႐ြက္ထမ္းေဆာင္ေသာ လူမ်ားမွာ မၾကာခဏ ေျပာင္းလဲေလ့ရွိသည္။ အစိုးရႏွင့္နိုင္ငံေတာ္ အေနာက္နိုင္ငံ လူ႕အဖြဲ႕အစည္း အမ်ားစုတြင္ အစိုးရ ႏွင့္ နိုင္ငံေတာ္အၾကားတြင္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ကြဲကြဲျပားျပား ရွိလွသည္။ ျပည္သူလူထုမွ လက္မခံေသာ ထိုအစိုးရ (ဥပမာျဖင့္ဆိုရလွ်င္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ဆဲတြင္ ျပန္လည္ ေ႐ြးခ်ယ္မႈမရွိျခင္း) အေနႏွင့္ နိုင္ငံေတာ္ကိုယ္တိုင္၏ လက္မခံမႈကို ကိုယ္စားျပဳျခင္းမရွိေပ (ဆိုလိုသည္မွာ ယင္းသည္ အစိုးရ၏ သီးသန႔္ မူေဘာင္ပုံသ႑န္ပင္ ျဖစ္သည္)။ သို႔ေသာ္လည္း အခ်ိဳ႕ေသာ အႂကြင္းမဲ့အာဏာရွင္စနစ္ က်င့္သုံးေသာ အစိုးရတို႔တြင္ အစိုးရစနစ္ ႏွင့္ နိုင္ငံေတာ္အၾကားတြင္ ရွင္းလင္းစြာ ခြဲျခားထားျခင္းမရွိေပ။ စင္စစ္အားျဖင့္ ထိုစနစ္မ်ိဳးရွိ ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ အစိုးရပုံစံႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး သူတို႔တစ္ကိုယ္ေကာင္း အက်ိဳးအျမတ္အတြက္ တစ္ေပါင္းတည္းျဖစ္ေစရန္ ရည္႐ြယ္ခ်က္ရွိရွိႏွင့္ အစိုးရစနစ္ ႏွင့္ နိုင္ငံေတာ္အၾကား မကြဲျပားေစရန္ မႈန္ဝါးဝါးထားၾကသည္။ အိုင္ဘင္ ခါဒန္၏ဖြင့္ဆိုခ်က္ ၁၄ ရာစု အာရပ္ ပညာရွင္ Ibn Khaldun (အိုင္ဘင္ ခါဒန္) ကအစိုးရဟူသည္ကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရာတြင္ "မတရားမႈမ်ားကို အျခားသူမ်ား ျပဳလုပ္မည္ထက္ မိမိကိုယ္တိုင္ ျပဳလုပ္မိမည္ကို ကာကြယ္မႈုျပဳေသာ အဖြဲ႕အစည္း" ဟုဖြင့္ဆိုခဲ့ပါသည္။ ၿဗိတိန္ အေတြးအေခၚ ႏွင့္ မႏုႆေဗဒ ပညာရွင္ Ernest Gellner (အာနပ္ ဂဲနာ) က Ibn Khaldun (အိုင္ဘင္ ခါဒန္) ၏ ဖြင့္ဆိုခ်က္မွာ နိုင္ငံေရးသီအိုရီ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ေၾကာင္း သုံးသပ္ဆင္ျခင္ခဲ့သည္။ Ibn Khaldun (အိုင္ဘင္ ခါဒန္) အတြက္မူအစိုးရဟူသည္ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ားျပဳရာတြင္ အနည္းဆုံးမလုပ္မျဖစ္ျပဳရမည့္ အရာမ်ိဳးကိုသာ လိုအပ္ေသာအဆိုးတစ္ခုအေနျဖင့္ ျပဳသင့္သည္၊ အဘယ့္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ယင္းမွာ လူသားအခ်င္းခ်င္း ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈပင္ ျဖစ္သည္။ ကိုးကား