ေဒၚခင္ျကည္ (မဟာသီရိသုဓမၼ) (ခရစ္ ၁၉၁၂-၁၉၈၈)
မ်က္ေမွာက္ကာလအထိ ျမန္မာနိုင္ငံ၏တစ္ဦးတည္းေသာအမ်ိုးသမီးသံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ေမာ္ကြန္းထိုးခံခဲ့ရသူမွာ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ဇနီး မဟာ သီရိသုဓမၼဘြဲ့ခံ ေဒၚခင္ျကည္ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္းသည္ မသမာသူလူတစ္ခု၏လုပ္ျကံသတ္ျဖတ္ျခင္းခံခဲ့ရျပီးေနာက္ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ခင္ပြန္းသည္ခ်မွတ္ခဲ့ေသာတိုင္း ျပုျပည္ျပုလုပ္ငန္းမ်ားအမ်ိုးသားေရး ရည္မွန္းခ်က္မ်ားကို ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
သို့ကလိုゞင္း၏ဘဝတေလွ်ာက္လံုးတြင္ တိုင္းျပည္အက်ိုးကိုရည္စူး၍ ျမင့္ျမတ္ေသာ အက်င့္သိကၡါ၊ ကိုယ္က်ိုးစြန့္လြတ္မႈနွင့္ ရိုးသားတည္ ျကည္မွန္ကန္မႈတို့ကို အျမဲတေစ ဦးထိပ္ထားအေရးေပးခံခဲ့ရေသာ ေဒၚခင္ျကည္ကိုဧရာဝတီတိုင္း၊ ေျမာင္းျမျမို့၌ အဖ ျပည္သူ့လုပ္ငန္းဝန္ထမ္း ဦးမိုးညွင္း၊ အမိေဒၚဖြားစုတို့မွ ၁၉၁၂ခုနွစ္ ဧျပီလ ၁၆ ရက္အဂၤေါန့တြင္ ဖြားျမင္ခဲ့သည္။ ေမြးခ်င္း (၉)ဦး အနက္ သတၱမေျမာက္ ျဖစ္သည္။ ေဒၚခင္ျကည္သည္ေမြးခ်င္းေမာင္နွမမ်ားမွာ ...
ဦဘလြင္
ေဒၚခင္ေသာင္း
ဦးေမာင္ (ငယ္စဉ္ကကြယ္လြန္)
ဦးဘေက်ာ္
ေဒၚခင္ျကီး (ဗကပဥကၠဌ သခင္သန္းထြန္း၏ဇနီး)
ေဒၚခင္တင့္ (ဦးသိန္းလွဇနီး)
ေဒၚခင္ျကည္ (ဗိုလ္ခ်ုပ္ကေတာ္)
ဦးသိန္း (လူပ်ိုျကီး)
ေဒၚမမျကီး (ေခၚ) ေဒၚအမာ (ေကာက္ပဲသီးနွံမင္းျကီး ဦးတင္ေအာင္ (ေခၚ) ဦးေဂ်ာ္နီ၏ဇနီး) တို့ျဖစ္ပါသည္။
ငယ္စဉ္ကေျမာင္းျမျမို့တြင္ (၇) တန္းအထိပညာသင္ခဲ့သည္။ ရန္ကုန္ျမို့၊ ျကည့္ျမင္တိုင္ ေအဘီအမ္ All Female ABM High School (ယခု အထက (၁) ျကည့္ျမင္တိုင္)မိန္းကေလးေက်ာင္းမွ (၉) တန္းေအာင္သည္။ ထို့ေနာက္ေမာ္လျမိုင္ျမို့ ABM ေက်ာင္း (ေမာ္တင္လိန္းဆရာျဖစ္ သင္တန္းေက်ာင္း) မွ မူလတန္းဆရာျဖစ္ လက္မွတ္ရသည္။ ေျမာင္းျမအမ်ိုးသားအထက္တန္းေက်ာင္း၌ ေစတနာဝန္ထမ္းဆရာအျဖစ္ နွစ္အတန္ျကာေအာင္လုပ္ခဲ့သည္။ ထို့ေနာက္ ဝါသနာအရ မိမိဗီဇပါရမီနွင့္ ကိုက္ညီမည့္သူနာျပုဆရာမအလုပ္ကို လုပ္ကိုင္ရန္အတြက္ ရန္ကုန္ဒပ္ဖရင္ေဆးရံု (ယခုဗဟိုအမ်ိုးသမွးေဆးရံု)၌ သားဖြား ဆရာမသင္တန္း၊ ရန္ကုန္ေဆးရံုျကီး၌ သူနာျပုဆရာသင္တန္းမ်ားတက္ေရာက္ခဲ့သည္။ စစ္မျဖစ္မီရန္ကုန္ေဆးရံုျကီး၌ သူနာျပုအျဖစ္ နွစ္ အနည္းငယ္ျကာထမ္းရြက္ခဲ့သည္။ ၁၉၄၁ ခုနွစ္၊ ဒီဇင္ဘာလ၂၃ ရက္တြင္ ရန္ကုန္ျမို့ဗံုးခ်ခံရျပီး ဒဏ္ရာရလူနာမ်ား ကာလကတၱားသို့ပို့ ေဆာင္ေရးတြင္ သူနာျပုအျဖစ္ ေစတနာဝန္ထမ္းေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္အိနၵိယမွျမန္မာနိုင္ငံသို့ ေနာက္ဆံုးထြက္သည့္သဘၤော နွင့္ျပန္လာသည္။
၁၉၄၂ တြင္ ရန္ကုန္ျမို့ ေဂၚရာကုန္းေျမ ဒိုင္အိုစီဇင္မိန္းကေလးေက်ာင္း၌ ေဒါက္တာဘသန္း (ဗိုလ္ခ်ုပ္ျကီးေနဝင္း၏ေယာကၡမ) ဦးေဆာင္၍ ေဆးရံု ဖြင့္လွစ္သည္။ ထိုဘီဒီေအေဆးရံုတြင္ အစ္မျဖစ္သူေဒၚခင္ျကီးနွင့္အတူ သူနာျပုအျဖစ္ အေစာဆံုးေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ေဒၚခင္ျကီးမွာ စစ္မျဖစ္မီ သူနာျပု ၂၄၆ သင္တန္းဆင္းျဖစ္သည္။ ရန္ကုန္ေဆးရံုျကီးကိုဂ်ပန္တပ္မ်ားတပ္ခြဲထားရာ ဘီဒီေအေဆးရံုသည္ ေဒါက္တာဘ ေမာ္အုပ္ခ်ုပ္ေရးေခတ္တြင္ ရန္ကုန္ေဆးရံုျကီးျဖစ္လာသည္။ ေဒါက္တာဘသန္း၏ ဦးေဆာင္မႈေအာက္တြင္ ေဒါက္တာလွေရြ (ရဲေဘာ္သံုး က်ိပ္ ဗိုလ္လက်ာ္၏ညီ၊ ၁၉၃၈ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ အာဏာရွင္ကိုလွေရွြ) ေဒါက္တာျကည္ေပါ၊ ေဒါက္တာဦးေအး၊ ေဒါက္တာျမင့္ေဆြ၊ ေဒါက္တာေဒၚရင္ေမ၊ သူနာျပု ကယ္လီ၊ မတင္ေထြး (ေဒါက္တာျမင့္ေဆြ၏ဇနီး) တို့နွင့္အတူ သူနာျပုခ်ုပ္အျဖစ္ အမႈထမ္းေနစဉ္ ဘီဒီေအ စစ္ေသနာပတိဗိုလ္ခ်ုပ္ဗိုလ္ေတဇ (ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း) ေဆးရံု လာတက္ရာမွ ေတြ့ဆံုေမတၱာမွ်ခဲ့ေလသည္။
ထို့ေနာက္ ၁၉၄၂ စက္တင္ဘာ ၆ တနဂၤေနြေန့တြင္ ဂ်ပန္ေခတ္ ျပည္သူ့ေဆးရံုျကီးအေရွ့ဘက္ အစြန္းဆံုးခန္းမေဆာင္တြင္ လက္ထပ္ထိမ္း ျမားခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္းနွင့္ သား ေအာင္ဆန္းဦး၊ ေအာင္ဆန္းလင္း၊ သမီး ေအာင္ဆန္းစုျကည္ (ယခု အမ်ိုးသား ဒီမိုကေရစီအဖြဲ့ခ်ုပ္ ဥကၠဌ၊ ျငိမ္းခ်မ္းေရး နိုဗယ္ဆုရွင္) တို့ ထြန္းကားခဲ့သည္။ အေထြးဆံုးသမီးကေလးကို ၁၉၄၆ စက္တင္ဘာလ ၂၂ တြင္ထြန္းကားခဲ့ေသာ္လည္း အဖတ္မတင္ဘဲ ၅ ရက္အျကာတြင္ တိမ္းပါးသြားခဲ့ရသည္။ သားလတ္ ေအာင္ဆန္းလင္းမွာလည္း ရန္ကုန္ ဗဟန္းျမို့နယ္ တာဝါလိန္းလမ္း အမွတ္ (၂၅) ေနအိမ္ (ယခု ဗိုလ္ခ်ုပ္ျပတိုက္) ရွိ ေရကန္တြင္ ၁၉၅၃ ဇန္နဝါရီ ၁၆ တြင္ ေရနစ္ေသဆံုးသြားခဲ့ရသည္။
ေဒၚခင္ျကည္သည္ ၁၉၄၇ ဇူလိုင္ ၁၉ ရက္ နံနက္ ၁၀း ၃၅ နာရီတြင္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ အျခား ဝန္ျကီးမ်ားနွင့္အတူ က်ဆံုးခဲ့ျပီးေနာက္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူခ်မွတ္ခဲ့ေသာ တို္င္းျပုျပည္ျပုလုပ္ငန္းမ်ားကို ကိုယ္စြမ္း ဉာဏ္စြမ္း ရွိသမွ် ေဆာင္ရြက္ခဲ့ သည္။ ဖဆပလ၏တာဝန္ေပးျခင္းအရ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ မဲဆနၵနယ္တြင္ ၁၉၄၇ မွ ၁၉၅၁ အထိ အမ်ိုးသမီးလွြတ္ေတာ္အမတ္ ျဖစ္ေရြးခ်ယ္တင္ ျမွောက္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။
၁၉၄၇ ဩဂုတ္၂ တြင္ ဗိုလ္ခ်ုပ္ကေတာ္ေဒၚခင္ျကည္သည္ အဓိ႒ဌန္ျပုခ်က္နဲ့အတူ လူထုပန္ျကားလွြာကိုထုတ္ျပန္၍ လြတ္လပ္ေရးျကိုးပမ္းမႈသမိုင္းေပးတာဝန္ကို ထမ္းေဆာင္ ခဲ့သည္။ ေဒၚခင္ျကည္၏ပန္ျကားလွြာတြင္ ...
"က်မရဲ့ခင္ပြန္းသည္ျဖစ္တဲ့ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္းဟာ တိုင္းျပည္နွင့္လူမ်ိုးအတြက္ျကိုးပမ္းရင္း လမ္းခုလက္တြင္ က်ဆံုးခဲ့ရပါျပီ။ အခု သူကြယ္လြန္သြားေတာ့ သူ့ကိုျပုစုရမဲ့အစား သူခ်ခဲ့တဲ့လမ္းစဉ္တြင္ပါဝင္နိုင္တဲ့ဘက္တြင္ပါဝင္ျပီး သူခ်န္ခဲ့တဲ့ သူေသြး သူ့သား မိမိရဲ့ရင္ ေသြးကေလးေတြကို အေဖသားပီပီ ေျခရာနင္းနိုင္ေအာင္ ပ်ိုးေထာင္ေပးေတာ့ မယ္လို့ဆံုးျဖတ္ပါတယ္။လူထုကို က်မေျပာလိုတာက ေတာ့မိမိတို့အားကိုး ယံုျကည္ေလးစားေသာေခါင္းေဆာင္ျကီးကို ရက္စက္စြာလုပ္ျကံမႈေျကာင့္ ေဒါသထြက္စိတ္ဆိုး၍ စိတ္လိုက္မာန္ပါ လုပ္မႈကိုင္ မႈကိုေရွာင္ျကဉ္၍ သူခ်ခဲ့ေသာလမ္းစဉ္အတိုင္း တေသဝမတိမ္း လိုက္နာက်င့္ေဆာင္ျကပါ။ သူပ်ိုးေထာင္ခဲ့ေသာ ဖဆပလအဖြဲ့ျကီးကို ဆထက္တပိုး အားေပးေထာက္ခံျကပါ။ သူရည္မွန္းခဲ့ေသာ လြတ္လပ္ေရးကို မရမနေျကိုးပမ္းျကပါ"ဟု တိုင္းျပည္ကို တိုက္တြန္းခဲ့ေလသည္။
ေဒၚခင္ျကည္သည္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္းနွင့္ သမီးျဖစ္သူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္တို့ကဲ့သို့ အမ်ိုးသားေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ မထင္ရွားခဲ့ေသာ္လည္း သူ့ေခတ္သူ့အခါက ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ဩဇာအျကီးဆံုး အမ်ိုးသမီးတစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ၁၉၄၇ - ၅၃ တြင္ ျမန္မာအမ်ိုးသမီးမ်ားအသင္း ညွြန္ျကားေရးဝန္၊ ၁၉၅၃ - ၅၈တြင္ လူမႈဝန္ထမ္းစီမံကိန္းေကာ္မရွင္ဥကၠ႒ဌအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သည္။ ထိုသို့တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ေနစဉ္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာနိုင္ငံ လူမႈဝန္ထမ္းေကာင္စီဥကၠဌ၊ မိခင္နဲ့ ကေလးေစာင့္ေရွာင့္ေရးဥကၠဌ၊ ကေလးသူငယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရးေကာင္စီဥကၠဌ၊ က်န္းမာေရးနွင့္ျပည္ေရးျပည္ရာအဖြဲ့ဥကၠဌ၊ ျပည္ေထာင္စုျမန္ မာနိုင္ငံအမ်ိုးသမီး အသင္းမ်ားေကာင္စီဥကၠဌ၊ ဒီမိုကေရစီသေဘာတရား တိုးတက္ျပန္ပြားေရးအသင္းဥကၠဌ၊ ျမန္မာနိုင္ငံအမ်ိုးသမီးကင္းေထာက္အသင္း၏ ကင္းေထာက္ခ်ုပ္၊ ျမန္မာနိုင္ငံ သူနာျပုတင္ ကားတပ္ဖြဲ့ဝင္ အမ်ိုးသမီးအုပ္ခ်ုပ္ေရးမႉး ရာမာခရစ္ရွ္နာ သာသနာျပု ေဆးရံုနွင့္ စာျကည့္တိုက္ ဒုဥကၠဌအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမာက္ခံရသည္။ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ သူနာျပုလုပ္ငန္းမ်ားကို မြန္ျမတ္ ေသာပရဟိတလုပ္ငန္းအျဖစ္ အမ်ားကစိတ္ဝင္စားစြာ ခံယူလုပ္ေဆာင္ေစရန္ ေရွးဦးစြာစည္းရံုးခဲ့သူတစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။
ေဒၚခင္ျကည္ ငယ္ရြယ္စဉ္က ေတြ့ရစဉ္
ေဒၚခင္ျကည္သည္ က်န္းမာေရး၊ လူမႈေရးလုပ္ငန္းမ်ားထမ္းေဆာင္ေနစဉ္ ၁၉၄၉ တြင္ အိနၵိယနိုင္ငံ နယူးေဒလီ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ့၏ ေဒသဆိုင္ရာညီလာခံ၊ ၁၉၅၀ တြင္ ကိုလံဘိုကမၻာ့ က်န္းမာေရးအဖြဲ့၏ ေဒဆိုင္ရာညီလာခံမ်ားကို ျမန္မာကိုယ္စာလွည္ အဖြဲ့ကိုဦးေဆာင္၍ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ကိုလန္ဘိုညီလာခံတြင္ ညီလာခံသဘာပတိအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ တာဝန္ေပးအပ္ခံရသည္။ ၁၉၅၀၊ ၁၉၅၁၊ ၁၉၅၂ ခုနွစ္ မ်ားတြင္ ဂ်ီနီဗာ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ့ညီလာခံမ်ားကို ျမန္မာကိုယ္စားလွည္အဖြဲ့ကို ဦးေဆာင္ကာ တက္ေရာက္၍ အေနာက္ဥေရာပ၊ အေမရိကန္၊ ဂ်ပန္၊ တရုတ္၊ အိနၵိယ၊ ထိုင္း၊ ဗိယက္နမ္နိင္ငံ မ်ားသို့ ေလ့လာေရးခရီးသြားေရာက္ခဲ့သည္။
၁၉၅၉ - ၆၀ နွစ္မ်ားတြင္ ဦးနုဦးေဆာင္ေသာ ျပည္ေထာင္စုပါတီ (ပထစ) အတြက္ စည္းရံုးေရးတာဝန္မ်ားကို ဖိဖိစီးစီး တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ ေပးခဲ့သည္။ သို့အတြက္ ဦးနုဦးေဆာင္ေသာ သန့္ရွင္း ဖဆပလတျဖစ္လည္း ျပည္ေထာင္စုပါတီသည္ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္အနိုင္ရရွိခဲ့သည္။ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ပထစပါတီအား မဲဆြယ္စည္း ရံုးေပးခဲ့ေသာ္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ ဝင္ေရာက္အေရြးမခံခဲ့ေခ်။
ဦးနုဦးေဆာင္ေသာ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရအဖြဲ့သည္ ေဒၚခင္ျကည္အား ၁၉၆၀ ျပည့္နွစ္ ေမလ ၁၉ ရက္ေန့တြင္ အိနိၵယနိုင္ငံဆိုင္ရာ ျမန္မာသံ အမတ္ျကီးအျဖစ္ ခန့္အပ္ခံခဲ့ရသည္။ ဇြန္လတြင္ နီေပါနိုင္ငံဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ပူးတြဲတာဝန္ေပးအပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ျမန္မာအမ်ိုးသမီးေလာကတြင္ ပထမဆံုးနွင့္ ယေန့အခ်ိန္အထိ တစ္ဦးတည္းေသာ ျမန္မာအမ်ိုးသမီး သံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ေမာ္ကြန္း တင္ခံရသည္။ အိနၵိယနိင္ငံ၊ နယူးေဒလီျမို့တြင္ ရံုးထိုင္၍ သံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ၇ နွစ္တာမွ် တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ျပီးေနာက္ ၁၉၆၇ ဇြန္လ တြင္ အျငိမ္းစားယူခဲ့သည္။
အျငိမ္းစားယူျပီးေနာက္ ရန္ကန္ျမို့ တကၠသိုလ္ရိပ္သာလိမ္းအမွတ္ (၅၄-၅၆) ေနအိမ္၌ ရိုးရိုးကုတ္ကုတ္ ေနထိုင္ခဲ့သည္။ မိခင္နွင့္ ကေလး ေစာင့္ေရွာင့္ေရးအဖြဲ့ ညွြန္ျကားေရး ဝန္ျကီးလုပ္သက္၊ သံအမတ္ပင္စင္မ်ားကိုမယူပဲ အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ျကီးမ်ား၏ ဇနီးေထာက္ပံ့ေငြ ကိုသာ ခံစားခဲ့သည္။
ဂဠုန္ဦးေစာသည္ ျကိုးမိန့္က်ျပီးေနာက္ က်ဆံုးခဲ့ရေသာ အာဇာနည္ကိုးဦးအား အသက္ ေလ်ာ္ေျကးေပးရန္ ゞင္းပိုင္ လက္ဝတ္ရတနာမ်ား ကိုေရာင္းခ်၍ ရရွိေငြကို အညီအမွ်ေခြဲဝေပးရန္ ဇနီးျဖစ္သူေဒၚသန္းခင္အား ေထာင္တြင္းမွ မွာျကားခဲ့သည္။ ေဒၚသန္းခင္သည္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ဦးေစာ၏ဆနၵအတိုင္း ပုဂၢိုလ္ရွစ္ဦးအား လိုက္လံေပးျပီးေနာက္ ေဒၚခင္ျကည္အား အက်ိုးအေျကာင္းေျပာျပီး အသက္ေလ်ာ္ေျကးေပးရေသာအခါ ေဒၚခင္ျကည္က "ရွင့္ေယာက်ာ္း က်မေယာက်ာ္းကိုလုပ္ျကံလို့ က်မမုဆိုးမဘဝေရာက္ခဲ့ရပါျပီ။ ရွင္လည္း မျကာမီ မုဆိုးမျဖစ္ေတာ့မွာမို့ မုဆိုးမဘဝတူခ်င္းမို့ အဲ့ဒီေလ်ာ္ေျကးေငြကိုမယူပါရေစနဲ့။ ဦးေစာအတြက္ သာဘဝကူးေကာင္းေအာင္ ကုသိုလ္ဒါန တစ္ခုခုျပုလုပ္ေပးပါ" ဟုေျပာျကားခဲ့ေျကာင္း သိရေပသည္။
ဤသို့ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ေနအိမ္ျခံအတြင္း ပန္းမာလ္ပင္မ်ားစိုက္ပ်ိုးျပုျပင္လ်က္ ဘဝကိုေအးခ်မ္းစြာကုန္ဆံုးေနစဉ္အတြင္း ၁၉၈၇၊ ဇန္န ဝါရီလ ၁၀ တြင္သမီးျဖစ္သူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္နွင့္ ေဒါက္တာမိုက္ကယ္အဲ့ရစ္(Dr. Michael Aris) တို့မွဖြားျမင္ေသာ ေျမးနွစ္ေယာက္ျဖစ္သည့္ ျမင့္ဆန္းေအာင္ (Alezander)၊ ထိန္လင္း (Kim) တို့ကို ဗုဒၶသာသနာအစဉ္အလာအရ ရွင္ျပုမဂၤႅာပြဲကို ေနအိမ္၌ အက်ဉ္းခ်ံုးျပုလုပ္ခဲ့သည္။ ကမၻာ့သာသနာျပု အဂၢမဟာပ႑ဍိတအရွင္ေသဋိလက အဂၤၻာသာျဖင့္ တရားေဟာျကားျပီး သာမေဏနွစ္ပါးကို တာဝါလိန္းလမ္း (ဗိုလ္ခ်ုပ္ျပတိုက္လမ္း) ျကက္ယက္ေက်ာင္း၌ သီတင္းသံုးေစခဲ့သည္။ ထိုနွစ္ ဧျပီလတြင္ နိုင္ငံေတာ္၏ေထာက္ပံ့မႈျဖင့္ အဂၤႅန္ျပည္တြင္ မ်က္စိခြဲစိတ္ကုသခဲ့သည္။ လန္ဒန္ျမို့တြင္၂ လျကာကုသခဲ့ျပီးေနာက္ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ျမန္မာနိုင္ငံသို့ျပန္လည္ ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ၁၀ အျကာ ၁၉၈၈ မတ္လ အကုန္ပိုင္းတြင္ ျပင္းထန္ေသာ ေလျဖတ္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာေျကာင့္ သမီးျဖစ္သူေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္သည္ မိခင္ျကီး အားျပုစုရန္ ျမန္မာနိုင္ငံသို့ လာေရာက္ေနထိုင္ခဲ့သည္။
မဟာသီရိသုဓမၼ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ၁၉၈၈ ခုနွစ္၊ မတ္လ ၂၈ရက္တြင္ ေလျဖတ္ျခင္း ေဝဒနာကို ခံစားေနရေသာ္လည္း၊ ရန္ကုန္ျမို့တြင္ ျဖစ္ပြားေနသည့္ ဒီမိုကေရစီ တိုက္ပြဲ ဆင္နြဲေနျကေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားကို ေကာင္းစြာ သိရွိခဲ့သည္။ ရန္ကုန္စက္မႈတကၠသိုလ္ မွ ကိုဖုန္းေမာ္ ေသဆံုးရျခင္းကို ျကားသိရေသာအခါ လြန္စြာဝမ္းနည္းျခင္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ သူ၏ဒုတိယအျကိမ္ ေလျဖတ္ျခင္း ေဝဒနာကို ခံစားရျပီးေနာက္၊ ၁၉၈၈ ဒီဇင္ဘာလ ၂၇ ရက္နံနက္ ၇ နာရီ ၁၇ မိနစ္တြင္ ရန္ကုန္ျမို့၊ တကၠသိုလ္ရိပ္သာလမ္းေနအိမ္တြင္ သမီးျဖစ္သူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္၏လက္ေပၚ၌ပင္ ကြယ္လြန္အနိစၥေရာက္ခဲ့သည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ အသက္ ၇၆ နွစ္ အရြယ္ရွိျပီ ျဖစ္သည္။ [၁] သူ့အား ေရွြတိဂံုဘုရား ေတာင္ဘက္မုခ္အနီး တြင္သျဂိုဟ္ခဲ့သည္။ ထိုေနရာတြင္ကုလသမဂၢအတြင္းေရးမႈးခ်ုပ္ဦးသန့္ ၊ စုဖုရားလတ္နွင့္ ဆရာျကီးသခင္ကိုယ္ေတာ္မွိုင္း တို့၏ အုတ္ဂူမ်ားလည္း တည္ရွိသည္။ ကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ သားျဖစ္သူဦးေအာင္ဆန္းဦးနွင့္ သမီးျဖစ္သူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္ (အမ်ိုးသား ဒီမိုကေရစီ အဖြဲ့ခ်ုပ္ အေထြအေထြအတြင္းေရးမႉး) တို့က်န္ရစ္သည္။[၁]
ဂူဗိမာန္ျပင္ဆင္ရန္
၁၉၈၉ ခုနွစ္၊ ဇန္နဝါရီလ၂ ရက္ေန့တြင္ အမ်ိုးသားေခါင္းေဆာင္ျကီး ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ဇနီး မဟာသီရိသုဓမၼ ေဒၚခင္ျကည္၏ ျကြင္းက်န္ ေသာရုပ္ကလာပ္ကို ေရွြတိဂံုဘုရားလမ္းရွိ ျငိမ္းခ်မ္းေရနွင့္ မ်ိုးခ်စ္စာဆိုဆရာျကီးသခင္ကိုယ္ေတာင္မွိုင္း ဂူဗိမာန္နွင့္ သီေပါမင္း၏မိဘုရား ေခါင္ျကီး စုဘုရားလတ္ ဂူဗိမာန္တို့အျကား ေျမကြက္လပ္၌ ဂူဗိမာန္တည္ေဆာက္ သျဂိုဟ္ခဲ့ေလသည္။
ခ်ီးျမွင့္အပ္နွင္းျခင္းျပင္ဆင္ရန္
ေဒၚခင္ျကည္သည္ ဘဝတစ္ေလွ်ာက္လံုး တိုင္းက်ိုးျပည္ျပု စြမ္းစြမ္းတမန္ေဆာင္ရြက္ခဲ့မႈေျကာင့္ ၁၉၅၀ ျပည့္နွစ္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွ ေပးအပ္ခ်ီးျမွင့္ေသာ ျမန္မာမိခင္ဘြဲ့တံဆိပ္ ၁၉၅၁ ခုနွစ္တြင္ နိုင္ငံေတာ္အစိုးရကခ်ီးျမွင့္ေသာ မဟာသီရိသုဓမၼဘြဲ့၊ ၁၉၅၅ ခုနွစ္ တြင္ ယူကိုဇလာဗီးယားနိုင္ငံမွခ်ီးျမင့္ေသာ မာရွယ္တီးတိုးယူဂိုဆလပ္ျကယ္ (ဒုတိယဆင့္) နွင့္ ထိုင္းနိုင္ငံဥေသွ်ာင္အဖြဲ့၏ နိုဘယ္ေအာ္ဒါဘြဲ့(ဝါ) အျမင့္ျမတ္ဆံုး ဆုတံဆိပ္တို့ကို ခ်ီးျမွင့္အပ္နွင္းျခင္းခံခဲ့ရသည္။
ေဒၚခင္ျကည္သည္ လူမႈေရးအဖြဲ့အစည္းမ်ား၊ အမ်ားအက်ိုးနွင့္ဆိုင္ေသာ အဖြဲ့အစည္းမ်ားတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သူ တစ္ဦးျဖစ္ရာ အမ်ိုးသမီးနွင့္ ကေလးမ်ားေစာင့္ေရွာက္ေရးအဖြဲ့ ညွြန္ျကားေရးဝန္ (၁၉၄၇- ၁၉၅၃)၊ လူမႈေရး စီမံကိန္းေကာ္မရွင္ ဥကၠ႒ဌ (၁၉၅၃-၅၈)၊ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာနိုင္ငံ လူမႈဝန္ထမ္းေကာင္စီ ဥကၠ႒ဌ၊ မိခင္နွင့္ ကေလးေစာင့္ေရွာက္ေရး အသင္းဥကၠ႒ဌ၊ ကေလးသူငယ္ ေစာင့္ေရွာက္ေရးေကာင္စီ ဥကၠ႒ဌ၊ ျပည္သူ့နီတိနွင့္ က်န္းမာမႈအဖြဲ့ဥကၠ႒ဌ၊ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာနိုင္ငံ အမ်ိုးသမီးအသင္းမ်ားေကာင္စီ ဥကၠ႒ဌ ၊ဒီမိုကေရစီ သေဘာတရား တိုးတက္ဖြံ့ျဖိုးေရးအသင္း ဥကၠ႒ဌ၊ ရာမာခရစ္ရွ္နာ သာသနာျပုေဆးရံုနွင့္ စာျကည့္တိုက္တြင္ ဒုတိယဥကၠ႒ဌ၊ ျမန္မာနိုင္ငံ လံုမလမ္းျပအသင္း၏ မင္းျကီးခ်ုပ္၊ ျမန္မာနိုင္ငံ သူနာတင္ကားတပ္ဖြဲ့တြင္ အုပ္ခ်ုပ္ေရးမႉး စသည္ျဖင့္ လူမႈဝန္ထမ္း လုပ္ငန္းတာဝန္မ်ားကို ထမ္းေဆာင္ခဲ့သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ သူနာျပုလုပ္ငန္းကို မြန္ျမတ္ေသာ လုပ္ငန္းအျဖစ္ အမ်ားကစိတ္ဝင္စားစြာ ခံယူလာေစရန္ ေရွးဦးစည္းရံုးခဲ့သူ တစ္ဦးလည္းျဖစ္သည္။
ေဒၚခင္ျကည္သည္ နိုင္ငံကို ကိုယ္စားျပု၍ ျပည္ပနိုင္ငံမ်ားသို့ လွည့္လည္ သြားေရာက္ခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၉ ခုနွစ္တြင္ နယူးေဒလီျမို့၌လည္းေကာင္း၊ ၁၉၅ဝ ျပည့္နွစ္တြင္ ကိုလံဘိုျမို့၌လည္းေကာင္း က်င္းပခဲ့ေသာ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ့အစည္းမ်ား၏ ေဒသဆိုင္ရာညီလာခံသို့ ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့ေခါင္း ေဆာင္ အျဖစ္ တက္ေရာက္ခဲ့ရျပီး ကိုလံဘိုျမို့၌က်င္းပေသာ ညီလာခံတြင္ သဘာပတိအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္တင္ျမွောက္ခံရသည္။
၁၉၅ဝ၊ ၁၉၅၁ နွင့္ ၁၉၅၂ ခုနွစ္တို့တြင္ ဂ်ီနီဗာျမို့၌ က်င္းပေသာ ကမၻာ့က်န္းမာေရးညီလာခံမ်ားသို့လည္း ျမန္မာကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ့ကို ဦးေဆာင္တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ထို့အျပင္ အေနာက္ဥေရာပ၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ ဂ်ပန္နိုင္ငံ၊ တရုတ္ျပည္သူ့သမၼတနိုင္ငံ၊ အိနၵိယနိုင္ငံ၊ ထိုင္းနိုင္ငံနွင့္ ဗီယက္နမ္စေသာနိုင္ငံမ်ားသို့ နိုင္ငံတာဝန္နွင့္ ခရီးလွည့္လည္ခဲ့သည္။
၁၉၅၉-၆ဝ ျပည့္နွစ္မ်ားတြင္ ျပည္ေထာင္စုပါတီအတြက္ စည္းရံုးေရးတာဝန္မ်ားကို ဖိဖိစီးစီး တာဝန္ယူ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေသာ္လည္း ေဒၚခင္ျကည္သည္ မည္သည့္ေနရာတြင္မွ် အေရြးခ်ယ္ခံ ပါဝင္ခဲ့ျခင္းမရွိခဲ့ေခ်။ ၁၉၆ဝ ျပည့္နွစ္တြင္ အိနၵိယနိုင္ငံနွင့္ နီေပါနိုင္ငံဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ခန့္အပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ေဒၚခင္ျကည္သည္ ယေန့အခ်ိန္အထိ ျမန္မာအမ်ိုးသမီးမ်ားထဲတြင္ သံအမတ္ျကီးအျဖစ္ တာဝန္ေပးခန့္အပ္ခံရသည့္ တစ္ဦးတည္းေသာ အမ်ိုးသမီးျဖစ္သည္။ အိနၵိယနိုင္ငံ ေဒလီျမို့တြင္ ရံုးထိုင္၍ သံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ခုနစ္နွစ္တာ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ျပီး ၁၉၆၇ ခုနွစ္တြင္ အျငိမ္းစားယူခဲ့သည္။
ေဒၚခင္ျကည္သည္ ၁၉၅ဝ ျပည့္နွစ္တြင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက အပ္နွင္းေသာ ျမန္မာ့မိခင္ဘြဲ့ (Mother of Burma) ကိုလည္းေကာင္း၊ ၁၉၅၁ ခုနွစ္တြင္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ အစိုးရကအပ္နွင္းေသာ မဟာသီရိသုဓမၼဘြဲ့ကိုလည္းေကာင္း၊ ၁၉၅၅ ခုနွစ္တြင္ ယူဂိုစလားဗီးယားနိုင္ငံက အပ္နွင္းေသာ ယူဂိုစလပ္ျကယ္ဘြဲ့တံဆိပ္နွင့္ ထိုင္းနိုင္ငံက အပ္နွင္းေသာ ဘုရင့္ျမင့္ျမတ္ေသာ ဘြဲ့တံဆိပ္ကိုလည္းေကာင္းရရွိခဲ့သည္။
