ရာဇတ္၊ ဦး (၁၈၈၉-၁၉၄၇)
ဦးရာဇတ္သည္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ အသက္ေပးသြားခဲ့ေသာ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္းနွင့္ တကြ အာဇာနည္(၉)ဦးတြင္ ပါဝင္ေသာ ရဲရဲေတာက္ မ်ိုးခ်စ္ပုဂၢိုလ္ျကီးတစ္ဦးျဖစ္သည္။
ငယ္ဘဝ
ဦးရာဇတ္သည္ တိုက္ပိုင္အင္စပိတ္ေတာ္ မစၥတာ ေအ၊ ရာမန္နွင့္ ေဒၚျငိမ္းလွတို့မွ ေမြးဖြားေသာ သားသမီး ၁၃-ေယာက္အနက္ စတုထၳသားျဖစ္သည္။ မိတၳီလာျမို့ တြင္ ၁၈၉၈ ဇန္ဝါရီလ ၂၀ ရက္၊ တနလၤာေန့တြင္ ဖြားျမင္သည္။
ပညာေရး
မိထၳီလာမွ မနၱေလးသို့ မိသားစုအလုပ္အတြက္နွင့္ ေျပာင္းေရွြ့ရေသာအခါ မနၱေလးျမို့ ဝက္စလီယန္ မိန္းကေလးေက်ာင္းတြင္ သူငယ္တန္းမွ စတင္ေက်ာင္းတက္သည္။ စတုတၳတန္း ေအာင္ျမင္ေသာအခါ ဝက္စလီယန္ေယာက်ာ္ေလးေက်ာင္းသို့ ေျပာင္းေရြ့ခဲ့သည္။ အ႒ဌမတန္းသို့ ေရာက္လွ်င္ စာသင္ခန္းထဲတြင္ ထူးခြ်န္သျဖင့္ဆရာျကီးက တကၠသိုလ္ ဝင္တန္းသို့အတန္းေက်ာ္ တင္ေပးသည္။ တကၠသိုလ္ဝင္တန္း စာေမးပြဲဝင္ေရာက္ ေျဖဆိုရာ ေကာင္းစြာေအာင္ျမင္သည္။
ကိုရာဇတ္ကို သူ့မိဘမ်ားက ရန္ကုန္ျမို့ေကာလိပ္သိပၸံေက်ာင္းသို့လွြတ္ကာ ပညာ ဆက္လက္သင္ျကားေစသည္။ ဝိဇၨာတန္းတြင္အဂၤႅိပ္စာဂုဏ္ထူး ယူခဲ့သည္။ ေကာလိပ္ ေက်ာင္းပညာဆည္းပူေနစဉ္ အဂၤႅိပ္စာစီစာကံုးျပိုင္ရာ ပထမရရွိသျဖင့္ ဘိုင္ျမား ေရွြတံဆိပ္ကိုဆြတ္ခူးနိုင္ခဲ့သည္။
ကိုရာဇာတ္သည္ ပညာဘက္တြင္သာထူးခြ်န္သည္မဟုတ္ေသး တင္းနစ္၊ ခရစ္ကတ္၊ လက္ေဝွ့၊ ေဘာလံုး စသည့္ အားကစားဘက္တြင္လည္း ေျပာင္ေျမာက္ေလသည္၊ ေကာလိပ္ေက်ာင္း ေဘာလံုးအသင္းတြင္ ပါဝင္ခဲ့ေလသည္။
၁၉၂၀-ျပည့္နွစ္ ပထမေက်ာင္းသားသပိတ္ အေရးေတာ္ပံုျကီးတြင္ သပိတ္ေမွာက္ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးအျဖစ္ ပါဝင္ေလသည္။ သပိတ္ေမွာက္ေကာင္စီမွ သပိတ္ေမွာက္ေက်ာင္းသားမ်ား ပညာေရးတြင္ မနစ္နာေစရန္ ျမန္မာတနိုင္ငံလံုးရွိျမို့ျကီးမ်ားတြင္ အမ်ိုးသားေက်ာင္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ရန္ ဆံုးျဖတ္လိုက္ျပီးသည့္ေနာက္ ကိုရာဇတ္သည္ မနၱေလးျမို့ ဗဟိုအမ်ိုးသားအထက္တန္းေက်ာင္းျကီး အဂၤႅိပ္ဘာသာ နွင့္ ပါဠိဘာသာ ျပ အထက္တန္းျပဆရာအျဖစ္ ၁၉၂၁-ခုနွစ္မွစတင္လုပ္ကိုင္ခဲ့သည္။
၁၉၂၁-ခုနွစ္တြင္ပင္ အမ်ိုးသားပညာေရးေကာင္စီ မွ ျကီးမႉးက်င္းပေသာ ဘီေအ စာေမးပြဲကိုဝင္ေရာက္ေျဖဆိုရာ ေကာင္းစြာေအာင္ျမင္ေလသည္။ ဗဟိုအမ်ိုးသားေက်ာင္း တြင္ ၁၉၂၃-ခုနွစ္မွစတင္၍ ေက်ာင္းဆရာျကီးအျဖစ္ゞင္း၊ ေက်ာင္းအုပ္အျဖစ္ゞင္း ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေလသည္။
ဦးရာဇာတ္သည္ အဂၤႅိပ္စာအေရးအသား အစီအကံုးေကာင္း၍ အသနားခံစာ စသည္တို့ကို တစ္ပါးသူအတြက္ ေရးသားေပးေလ့ရွိေသာေျကာင့္ “ေစတနာ့ဝန္ထမ္း ေလွ်ာက္လွြာစာေရးျကီး” ဟုပင္ ခ်စ္စနိုးေခၚေဝၚျကသည္။
တစ္ခါက အိနၵိယ နယူးတိုင္း မဂၢဇင္းသို့ ရွမ္းျပည္နယ္၌ အထူးေက်ာ္ျကားေသာ ၃၆-ေကာင္ထီအေျကာင္းကို ေျကးစနၵီနတ္ရုပ္နွင့္ တကြ အတိတ္ေပးပံု၊ ကပ္တိတ္၊ အနီး ေဖၚျပျပီးလွ်င္ ေပးပို့ခဲ့ရာ ပထမတန္း ေဆာင္းပါးဆုကို ရရွိခဲ့ဖူးေလသည္။
ဆရာျကီးသည္ အဂၤႅိပ္စာသာမက ျမန္မာစာလည္းကြ်မ္းက်င္သူျဖစ္သည္။ ျမန္မာနွင့္ ပါဠိဘာသာရပ္မ်ားကိုေက်ာင္း သင္ျကားခဲ့ရျခင္းမဟုတ္ဘဲ ေက်ာင္းပိတ္ရက္မ်ားအတြင္း မနၱေလးျမို့၊ နန္းေတာ္ေရွ့တိုက္ေတာ္ေက်ာင္းတိုက္၊ ခင္မကန္ ေက်ာင္းတိုက္၊ အတုမရွိေက်ာင္းတိုက္ စသည့္ေက်ာင္းတိုက္မ်ားရွိ တိုက္အုပ္ဆရာေတာ္မ်ားထံ၌ သြားကာေလ့လာသင္ ယူခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
၁၉၃၈-ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံတဝွမ္းလံုး ေက်ာင္းသားမ်ား သပိတ္ေမွာက္ခဲ့ျကသည္။ ထိုအခါ မနၱေလးျမို့ ရွိ ဥေရာပ တိုက္သား ပညာဝန္နွင့္ အေရးပိုင္ျကီးတို့သည္ ဆရာျကီး ဦးရာဇာတ္အုပ္ခ်ုပ္ရာ အမ်ိုးသားေက်ာင္း သို့ေရာက္ရွိလာျကသည္။ ထိုေနာက္အရာရွိျကီးမ်ားက ေက်ာင္းသားမ်ား ေက်ာင္းကို သပိတ္ေမွာက္ မေမွာက္ေမးျကရာ ဆရာျကီးက ‘က်ုပ္ေက်ာင္းကို က်ုပ္ေက်ာင္းသားမ်ား ဘယ္ေတာ့မွ သပိတ္မေမွာက္' ဟုေျဖဆိုလိုက္သျဖင့္ ဝမ္းသာကာျပန္သြားျကသည္၊
ထို့ေနာက္ နာရီဝက္ခန့္အျကာတြင္ ေခါင္းေလာင္းတီးျပီး သပိတ္ေမွာက္သြား ျကေလသည္။ ထိုအခါ အထက္ေဖာ္ျပပါအရာရွိျကီးနွစ္ဦးသည္ ဆရာျကီးထံ ျပန္သြားျကျပီးလ်င္ ဆရာျကီးညာတယ္။ လိမ္တယ္ ဟုေျပာျကသည္။ ဆရာျကီးသည္ သူတို့အား မည္သို့မွ်မေျဖျကားဘဲ ေက်ာင္းသားမ်ားသမဂၢဥကၠဌ ကို ေခၚလိုက္ေလသည္။
သမဂၢဥကၠဌေရာက္လာေသာအခါ ဆရာျကီးက “မင္းတို့ ငါ့ေက်ာင္းကိုသပိတ္ေမွာက္ ျကတာလား” ဟုေမးလိုက္ရာ သမဂၢဥကၠဌက “ကြ်န္ေတာ္တို့ဆရာျကီးကို ဘယ္ေတာ့မွ သပိတ္မေမွာက္ပါ။ ယခုသပိတ္ေမွာက္ျခင္းမွာ ပညာေရးစနစ္ကို ေမွာက္ျခင္းျဖစ္သည္”ဟု ေျဖျကားသည္။ အရာရွိနွစ္ဦးလည္း သေဘာေပါက္ကာလက္ေလွ်ာ့ျပန္ရေလသည္၊
လူမႈဆက္ဆံေရး
ဦးရာဇတ္သည္ ဖခင္၏ အစၥလာမ္ အယူဝါဒကို လက္ခံေသာ္လည္း မိခင္၏ ဗုဒၶ အယူဝါဒကိုလည္း မပစ္ပယ္ေခ်။[၂] မ်ားေသာအားျဖင့္ ဆရာျကီးသည္ ဗုဒၶအယူဝါဒီ ရဟန္းရွင္လူမ်ားနွင့္ ခင္မင္ရင္းနွီး ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေလ့ရွိသည္။ ထို့ေျကာင့္ ဗုဒၶအယူဝါဒကို အထူးေလးစားေသာ မနၱေလးျမို့ကဲ့သို့ေသာ ျမို့ျကီးတစ္ျမို့ရွိ အမ်ိုးသား အထက္တန္းေက်ာင္းတြင္ ေက်ာင္းအုပ္ အျဖစ္ေဆာင္ရြက္နိုင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေက်ာင္းအုပ္အျဖစ္ အမႈထမ္းစဉ္ ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ကိုယ္လက္က်န္းမာေရးအတြက္ ကြင္းဆင္းခ်ိန္၌ ကြင္းမဆင္းသူမ်ားနွင့္ နံနက္တိုင္း ဘုရားရွိခိုးခ်ိန္တြင္ ဘုရားရွိခိုးမတက္ေသာ ေက်ာင္းသားမ်ားကို ျကိမ္လံုးတစ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ျကပ္မတ္ေပးေလ့ရွိသည္။
ဆရာျကီးဦးရာဇတ္သည္ ဂုဏ္ရည္တူသူမ်ား၊ အထက္တန္းက်သူမ်ားနွင့္ ဆက္ဆံ ရာတြင္ မ်က္နွာထားတည္တည္နွင့္ ဆက္ဆံေလ့ရွိေသာ္လည္း တပည့္မ်ားနွင့္ ဆက္ဆံရာတြင္ အျမဲလိုလိုပင္ ေဆးေပါ့လိပ္ျကီးကိုခဲကာ မဲ့ျပံုးကေလး ျပံုးလ်က္ဆက္ဆံေလ့ ရွိသည္။ ထို့ေျကာင့္ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားမ်ားက ဆရာျကီးကို အျမဲတေစ ခ်စ္ေျကာက္ရိုေသျကသည္။
ဦးရာဇတ္နွင့္မ်ိုးခ်စ္စိတ္
ေက်ာင္းဆရာနွင့္ ေက်ာင္းအုပ္အျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္စဉ္ ဦးရာဇာတ္သည္ ေက်ာင္းသားမ်ားအား ပညာ ကိုသာမက မ်ိုးခ်စ္စိတ္ဓါတ္ ကို ပါသြတ္သြင္းေပးေလ့ရွိသည္။ သူကား နိုင္ငံျခားျဖစ္ ေဆးလိပ္၊ စီးကရက္ ကို ေသာက္ေလ့မရွိ။ ျပည္တြင္းျဖစ္ မလွမင္းေဆးေပါ့လိပ္ အတုတ္ျကီးကို အျမဲလိုလို ေသာက္ေလ့ရွိျခင္းက သူ့မ်ိုးခ်စ္စိတ္ကို ထင္ရွားေစသည္။
ေက်ာင္းတြင္ ေက်ာင္းသားမ်ားကို သမဂၢဖြဲ့စည္းေစျပီး၊ ထိုစဉ္က ေက်ာင္းသား ေခါင္းေဆာင္မ်ား ျဖစ္ျကေသာ ကိုနု၊ ကိုေအာင္ဆန္း၊ မစၥတာရာရွစ္ စသည္တို့နွင့္ အဆက္အသြယ္ျပုလုပ္ေပးခဲ့သည္။ ၁၉၃၇-ခုနွစ္တြင္ ဒုတိယအျကိမ္ေက်ာင္းသားကြန္ဖရင့္ မနၱေလးျမို့တြင္ က်င္းပရာ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ ကိုေအာင္ဆန္းတို့အလာတြင္ ဆရာျကီးဦးရာဇတ္ အမႉးျပုေသာ အမ်ိုးသားေက်ာင္းဆရာမ်ားက လက္ဖက္ရည္ပြဲျဖင့္ တည္ခင္းဧည့္ခံ ျကိုဆိုခဲ့ေလသည္၊
ဆရာျကီးသည္ ျမန္မာအမ်ိုးသားတို့ကို ခ်စ္ခင္သူျဖစ္သည့္အတိုင္း ဗမာ-မြတ္ဆလင္ ဟူေသာအမည္ကို စတင္၍ အသံုးျပုခဲ့ေလသည္။
နိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈ
ရမည္းသင္းျမို့တြင္ျပုလုပ္ေသာ ဗမာမြတ္ဆလင္ညီလာခံ၏ ဥကၠဌအျဖစ္ေရြးေကာက္တင္ျမွောက္ခံရေလသည္။ မနၱေလးျမို့ အေပ်ာ္တမ္း ရဲတပ္ဖြဲ့ဖြဲ့စည္းရာတြင္လည္း အုပ္ခ်ုပ္သူ ဗိုလ္ျကီးအျဖစ္ ခန့္အပ္ခံရသည္။
ဂ်ပန္ေခတ္တြင္ ဆရာျကီးသည္ ေထာင္သြင္းအက်င္းခ်ျခင္းခံခဲ့ရဖူးရာ သူ့အား ေရွြဘိုမွ-မနၱေလး ေထာင္သို့ အေျပာင္းတြင္ တပည့္မ်ားက မိမိတို့အသက္ကိုစြန့္လွြတ္၍ လုယူကယ္ဆယ္ရန္ ျကံစည္ခဲ့ဖူးသည္၊ သို့ေသာ္ဆရာျကီးက ထိုအျကံကို ခြင့္ မျပုခဲ့ေခ်။
ဦးရာဇတ္သည္ ၁၉၄၅-ခုနွစ္မွ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ မနၱေလးခရိုင္ ဖက္ဆစ္ေတာ္လွန္ေရး ျပည္သူ့လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ့ (ဖတပလ)တြင္ ပထမဦးစြာ ဥကၠဌအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခန့္အပ္ျခင္းခံရသည္။
၁၉၄၇-ဧျပီလတြင္တိုင္းျပုျပည္ျပုလွြတ္ေတာ္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပေသာအခါ မနၱေလး ျမို့မ အေရွ့ပိုင္းအမတ္အျဖစ္ေရြးေကာက္ ျခင္းခံရသည္။
ထို့ေနာက္ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္းဦးေဆာင္ေသာ အစိုးရဝန္ျကီးအဖြဲ့တြင္ ပညာေရးနွင့္ အမ်ိုးသားစီမံကိန္းဌာနဝန္ျကီးအျဖစ္ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ရသည္။ ၁၉၄၇-ခုနွစ္တြင္ မနၱေလး ဥပစာေကာလိပ္ကို ဒီကရီေကာလိပ္အျဖစ္ တိုးျမင့္ဖြင့္လွစ္နိုင္ခဲ့ျခင္းမွာလည္း ဆရာျကီး ဦးရာဇတ္၏ ျကိုးပမ္းမႈေျကာင့္ျဖစ္သည္။
၁၉၄၇-ခုနွစ္ ဇူလိုင္လ ၁၉-ရက္ေန့တြင္ ဆရာျကီးဦးရာဇတ္သည္ ဗိုလ္ခ်ုပ္ ေအာင္ဆန္းနွင့္အတူ အျခားနိုင္ငံ ေခါင္းေဆာင္ျကီးမ်ားနွင့္ အတူလုပ္ျကံခံရေလသည္။ ထိုအခါက သူ့အားေသြးအိုင္ထဲမွေပြ့ပိုက္ထူမေပးေသာ အခါ “ကြ်န္ေတာ္က အေရးမျကီးပါဘူး။ ဗိုလ္ခ်ုပ္နဲ့ သခင္ျမတို့က ပိုဆိုးပံုရတယ္။ သူတို့ကိုသာ ဂရုစိုက္ျကပါ” ဟုေျပာျကားခဲ့ေလသည္။
ေရးသားခဲ့ေသာ စာေပ
ေရွြနန္းတြင္း အေရးေတာ္ပံု (၁၉၃၆-ခု)၊ (၁၉၅၉-ခု)
ဘဝနိဂံုး
ဦးရာဇာတ္သည္ ကြယ္လြန္သည့္အခ်ိန္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ ပါဠိတကၠသိုလ္ တစ္ခုျဖစ္ေျမာက္ေရး ကိုျကိုးပမ္းေနဆဲျဖစ္သည္။ ဆရာျကီးကြယ္လြန္ေသာအခါ ဇနီးေဒၚခင္ခင္နွင့္ သား ၂-ေယာက္၊ သမီးတစ္ေယာက္က်န္ရစ္ခဲ့ေလသည္။
