စံ၊ ဆရာ (ဂဠုန္)
ဂဠုန္ဆရာစံ
နယ္ခ်ဲ့ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္ ဂဠုန္ဆရာစံ(၂၄ ေအာက္တိုဘာ ၁၈၇၆ - ၂၈ နိုဝင္ဘာ ၁၉၃၁) သည္ ထင္ရွားေသာ ဘုန္းျကီး တစ္ပါးနွင့္ ဗမာတိုင္းရင္းေဆးဆရာ တစ္ေယာက္ ျဖစ္ျပီး ၁၉၃၀-၁၉၃၁တြင္ ျဖစ္ပြားေသာ ဗမာ့ေတာင္သူလယ္သမားေတာ္လွန္ေရး၏ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးျဖစ္ကာ ဗမာ့ထီးနန္းကို ေတာင္းဆိုသူ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ခဲ့သည္။ ျဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ့တို့၏ ဩဇာလွြမ္းမိုးခ်ုပ္ကိုင္မႈတို့ကို ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခြ်ံ ခုခံတိုက္ခိုက္ရာတြင္ တိုင္းရင္းသားတို့အား တစ္စည္းတစ္လံုး တည္းျဖစ္ေစရန္ ဦးေဆာင္ခဲ့သူ တစ္ဦး ျဖစ္သည္။ရန္ကုန္၊ပဲခူး စီရင္စု၊ ျဗိတိသွ် ဘားမား၊၂၈ရက္ နိုဝင္ဘာ လ ၁၉၃၁၊အသက္(၅၅ နွစ္)တြင္ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။
ငယ္စဉ္ဘဝ
ဒီပဲယင္းျမို့နယ္၊ သရက္ကန္ အေရွ့ရြာတြင္ ၁၈၇၆ခု ေအာက္တိုဘာလ ၂၄ရက္ တြင္ ေမြးဖြားသည္။ ဖခင္ အမည္မွာ ဦးေက်း ျဖစ္ျပီး မိခင္အမည္မွာ ေဒၚဖက္ ျဖစ္ကာ ေမာင္နွမ ၅ ေယာက္တြင္ အငယ္ဆံုး ျဖစ္သည္။ ဗမာလူမ်ိုးျဖစ္ျပီးေထရဝါဒ ဗုဒၶဘာသာကိုကိုးကြယ္သည္။ ဆရာစံ၏ အျခားအမည္တစ္မ်ိုးမွာ ဦးရာေက်ာ္ ျဖစ္သည္။ ေမြးခ်င္းမ်ားမွာ -
ဦးရာျကူး
ဦးရာဒန္
ေဒၚေအးျမင့္
ေဒၚေအးဆင့္
ဦးရာေက်ာ္ ေခၚ ဆရာစံ တို့ျဖစ္သည္။ [၁]
သမိုင္း
၁၉၂၄ ခုနွစ္တြင္ ဗုဒၶဘာသာအဖြဲ့အစည္းမ်ား အေထြေထြေကာင္စီမွ အသက္ ၄၅ နွစ္ရွိျပီျဖစ္ေသာ ဆရာစံ အား ဗမာလယ္သမားမ်ား၏ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း အေျခအေနမ်ား ဆန္းစစ္ျခင္း ဆိုင္ရာ ေကာ္မတီေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ ခန့္အပ္ခဲ့သည္။ ၁၉၂၇ ခုနွစ္ စစ္တမ္းမ်ားေကာက္ယူေနဆဲတြင္ ဆရာစံ သည္ (တျဖည္းျဖည္းမ်ားျပားလာေသာ ျမို့ေနဆနၵျပလႈပ္ရွားသူမ်ားနွင့္ နိုင္ငံေရး လုပ္ေဆာင္သူ သံဃာေတာ္မ်ား နွင့္အတူ) ၄င္းတို့၏ လုပ္ငန္းဦးတည္ခ်က္ကို ေျပာင္းလဲျပီး ျဗိတိသွ် တို့အား ခုခံတိုက္ ခိုက္ရန္ ေတာင္သူလယ္သမားမ်ားအား စတင္၍ လံႈ့ေဆာ္ခဲ့သည္။ ယင္းမွာ အထူးသျဖင့္ ျဗိတိသွ် အစိုးရ ၏ အုပ္ခ်ုပ္ေရးနွင့္ အခြန္ေကာက္ခံမႈ မူဝါဒလမ္းစဉ္အား ပုန္ကန္ရန္အားထုတ္ ျကိုးပမ္းမႈပင္ ျဖစ္သည္။
၁၉၂၉ ခုနွစ္တြင္ ျဗိတိသွ်တို့္သည္ ဗမာျပည္သူတို့အေပၚတြင္ အခြန္အသစ္မ်ားကို ျပ႒ဌာန္းရန္ တင္သြင္း ခဲ့ျပီး ျဗိတိသွ်တို့၏ သေဘာတူညီခ်က္မရဘဲ သစ္ပင္ (ဗမာတို့၏ အဓိက အဖိုးတန္ပစၥည္း) ခုတ္ျခင္းကို တားျမစ္သည့္ သစ္ေတာနွင့္ပတ္သက္ေသာ ဥပေဒမူျကမ္းတစ္ခုကိုလည္း တင္သြင္းခဲ့သည္။ ၁၉၂၉ ဒီဇင္ဘာ တြင္ ဆရာစံ သည္ လူခြန္ေကာက္ခံမႈ (လူခြန္) အား တြန္းလွန္ရန္ ေဒသတြင္း ပုန္ကန္မႈတစ္ရပ္ကို စီစဉ္ခဲ့သည္ဟု အဆိုရွိသည္။ ထိုပုန္ကန္မႈမွာ လ်င္ျမန္စြာျကီးထြားလာျပီး သူ၏ ထိန္းခ်ုပ္နိုင္မႈ ထက္ေက်ာ္လြန္၍ ကေသာင္းကနင္းနိုင္ေသာ တစ္နိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ပုန္ကန္မႈတစ္ခုအသြင္ ေျပာင္းလဲ ခဲ့သည္။ ထိုလႈပ္ရွားမႈမ်ား၏ ျဖစ္ရပ္မ်ားသည္ Tharrawaddy (သာယာဝတီ) ခရိုင္ (ရန္ကုန္မွ သံုးနာရီခြဲျကာ သြားရေသာ အကြာအေဝး) မွ ေအာက္ျမန္မာျပည္တစ္ဝန္းလံုးရွိ အနီးအနားပတ္ဝန္းက်င္ခရိုင္မ်ားသို့ ပ်ံ ့နွံ့သြားခဲ့သည္။ ဆရာစံသည္ "မင္းေလာင္း" သို့မဟုတ္ ဘုရင္အျဖစ္ေတာင္းခံျပီး သက္ဦးဆံပိုင္စနစ္ ကို ျပန္လည္ အသက္သြင္းကာ ယိုယြင္းက်ဆင္းေနျပီ ျဖစ္ေသာ ဗုဒၶဘာသာကို ျပန္လည္အားျဖည့္ေပး မည့္သူ တစ္ဦး ျဖစ္ခဲ့သည္ဟု တရားဝင္မွတ္တမ္းမ်ားမွ အခိုင္အမာဆိုသည္။ ရိုးရာအဖြဲ ့အစည္းမ်ား နွင့္ ကြန္ရက္မ်ားကို ျပန္လည္အသက္သြင္းရန္အတြက္ ဆရာစံသည္ Alantaung (အလံေတာင္) အရပ္တြင္ နန္း ေတာ္တစ္ခုတည္ေဆာက္ကာ ဗမာ့နန္းတြင္းအေဆာင္အေယာင္မ်ားျဖင့္ နန္းတက္ပြဲ က်င္းပခဲ့သည္ ဟုလည္းဆိုသည္။ ဆရာစံ၏ ေနာက္လိုက္ေနာက္ပါမ်ားသည္လည္း ေသနတ္ ပီးေစရန္ သာမက ျဗိတိသွ်နွင့္ အျခားနယ္ခ်ဲ ့နိုင္ငံျခားသားမ်ားကို ေမာင္းထုတ္ရန္ ၄င္းတို့ ခံယူထား ေသာ တာဝန္ကို ေဖာ္ေဆာင္သည့္ Garuda (ဂဠုန္ရုပ္) ေဆးမင္ေျကာင္မ်ား ထိုးခဲ့သည္ ဟုလည္း ေဖာ္ျပထားသည္။ အခ်ို ့ေသာပညာရွင္မ်ားသည္ စီးပြားေရး အခက္အခဲမွာ ပုန္ကန္ျခင္းမ်ား အတြက္ အခ်က္အခ်ာ က်သည္ဟု ဆိုျကေသာ္လည္း အျခားေသာသူမ်ားကမူ ဗုဒၶဘာသာေအာင္ျမင္ထြန္းကား ေသာ ေခတ္အသစ္ကို စတင္သြတ္သြင္းျခင္းသည္ အေရးပါေသာအေျကာင္းျပခ်က္ ျဖစ္ခဲ့သည္ ဟု ဆိုသည္။
ပုန္ကန္ထျကြမႈ၏ အက်ိုးဆက္မ်ား
ဗမာျပည္လြတ္လပ္ေရးဗိသုကာျကီး ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ သမီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုျကည္နွင့္ ဗမာျပည္၏ ထင္ရွားေသာ လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးေခါင္းေဆာင္၊ ေတာင္သူလယ္သမားအေရးေတာ္ပံုမွ ေခါင္းေဆာင္ျကီး ဂဠုန္ဆရာစံ၏ သမီး ေဒၚစိန္တို့ ေတြ့ဆံုျကစဉ္ျဖစ္သည္။
ပုန္ကန္ထျကြမႈ၏ အက်ိုးဆက္အားျဖင့္ နွိမ္နင္းရန္ ျဗိတိသွ်တပ္သား ၁၀ဝ၀ဝ ေက်ာ္ နွင့္ အခ်ိန္ နွစ္နွစ္ ေက်ာ္ လိုအပ္ခဲ့ျပီး ဆရာစံအား ျကိုးမိန့္ေပးကြပ္မ်က္ျခင္း ျဖင့္ အဆံုးသတ္ခဲ့သည္။
ျကိုးေပးသတ္ျဖတ္ျခင္း
ပုန္ကန္မႈမ်ားေျကာင့္ ၁၉၃၁ နိုဝင္ဘာလ ၂၈ ရက္ တြင္ သာယာဝတီ ေထာင္ အတြင္းတြင္ ျကိုးေပးသတ္ျဖတ္ျခင္း ခံရသည္။ ျကိုးေပးခံရျခင္းကို ဇိန္ဇာရြာသူျကီး ဦးေသာင္းဆင္၊ ပန္းဆြဲရြာသူျကီး ဦးစံရံု၊ ေျမဇီသူျကီး ဦးဘိုးတင္၊ ငျဖူကေလးသူျကီး ဦးသာျမတ္၊ ပင္စင္ရ အမႈတြဲထိန္း စာေရးျကီး၊ သံုးဆယ္ ျမူနီစီပါယ္ ဥကၠဌ ဦးေငြဒင္၊ ဂံုမင္းေျမာင္သူျကီး ဦးဘိုးကာ၊ ပုလိပ္ ရာဇဝတ္ဝန္ေထာက္ ဦးပိုက္၊ လက္ဖတင္နင္ စစ္ဗိုလ္ရွာရား၊ ေထာင္မႉးကေလး အေဖ မစၥတာ ပီေလး နွင့္ ဆရာဝန္၏ ဖခင္ မစၥတာ ဟာဘဲဆန္၊ အေရးပိုင္ ကပၸတိန္ ကလပ္၊ ေထာင္ဆရာဝန္ျကီး ေဒါက္တာဦးေအာင္ထြန္း၊ ဒုတိယအေရးပိုင္ ဦးအုန္း တို့ မ်က္ျမင္သက္ေသ အျဖစ္ တက္ေရာက္ျကသည္။
ေနာက္ဆံုးစကား
နႈတ္ဆက္စကား ကို ေအာက္ပါအတိုင္းေျပာျကားသြားသည္။
“ သြားျပီ အားလံုးပဲ၊ ေအာင္ပါေစ ဆိုတဲ့ ဆု ကို ေတာင္းေပးျကပါ။
အမ်ိုး ဘာသာ သာသနာ ပညာ ျကီးပြားရန္အတြက္ ျကိုးစားသျဖင့္ ဤကဲ့သို့ ျကိုးေပးခံရမည္ကို မေျကာက္ပါ။
”
[၂]
မျကာေသးမီက ပညာ သင္ဆုသည္ ပုန္ကန္မႈတြင္ ဆရာစံ၏ အခန္းက႑ဍနွင့္ပတ္သက္၍ ေမးခြန္းမ်ားထုတ္ခဲ့ျကသည္။ ျဗိတိ သွ်တို့သည္ ပုန္ကန္မႈတြင္ ဆရာစံ၏ အခန္းက႑ဍနွင့္ပတ္သက္၍ မွားယြင္းစြာနွင့္ ပံုျကီးခ်ဲ ့၍ ေဖာ္ျပခဲ့ ျခင္းျဖင့္ သူ့အား ကြပ္မ်က္ျခင္းအား အမွန္တကယ္ရွိခဲ့သည္ထက္ ပို၍ အဓိပၸာယ္ရွိသည္ဟု ျမင္လာ ေစရန္ ျပုလုပ္ခဲ့သည္ဟု အခ်ို ့ကထင္ျကသည္။ဆရာစံ၏ အစီအစဉ္ကို အျကမ္းေဖာ္ျပထားေသာ ပုလိပ္ တစ္ဦး၏ ဒိုင္ယာရီ အပါအဝင္ အမႈစစ္ေဆးစီရင္ျခင္း၏ အေသးစိတ္အခ်က္အလက္မ်ားတို့သည္ ယံု ျကည္ဖြယ္ေကာင္းသည္ဟု ယူဆျခင္းမခံရေပ။ ထို့အျပင္ ပုန္ကုန္ထျကြျခင္း၏ ရို္းရာဝိေသသလကၡဏာ အေပၚ တြင္ အာရံုထားျခင္းသည္ ၁၉၂၀ နွစ္မ်ားကတည္းက ျမို ့ျပရွိ အမ်ိုးသားစိတ္ဓာတ္ရွိသူမ်ားနွင့္ ေက်း လက္ေနလူထုတို့၏ အျကားတြင္ျကီးထြားလာေသာ အဆက္အသြယ္မ်ားကို လ်စ္လ်ူရႈ ခဲ့သည္ဟု အျငင္းပြားျခင္းခံရသည္။အမ်ိုးသားစိတ္ဓာတ္ရွိသူမ်ား အသင္းမ်ား (ဝံသာနု အသင္းမ်ား) နွင့္ နိုင္ငံ ေရးအေျခခံသေဘာတရားသက္ဝင္ေနသည့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ေဒသခံ ေခါင္းေဆာင္မ်ားနွင့္ အ ခ်ိန္အေတာ္ျကာကတည္းက အျပန္အလွန္ ဆက္သြယ္မႈရွိျပီး အသြင္ေျပာင္းျခင္းနွင့္ ပတ္သက္သည့္ နည္းဗ်ူဟာနွင့္ အျကံအစည္အသစ္မ်ားကို အစပ်ိုးေနခဲ့ျပီျဖစ္သည္။
ဗုဒၶဘာသာဝင္ ဗမာမ်ားသည္ ပုန္ကုန္ထျကြျခင္းကို က်ရံႈးျခင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ ယူဆျကေသာ္လည္း ゞင္း သည္ ဗမာ့နိုင္ငံေရးတြင္ အခ်ို ့ကိစၥမ်ားအတြက္ အလွည့္အေျပာင္းတစ္ခုအျဖစ္ အမွတ္အသား ျပုကို ျပုခဲ့သည္။ ပုန္ကန္ထျကြျခင္းသည္ နိုင္ငံေရး ေခါင္းေဆာင္မ်ိုးဆက္သစ္ တစ္ခုျဖစ္သည့္ ဘေမာ္ နွင့္ ဦးေစာ ကဲ့သို့ေသာ ပုဂၢိုလ္မ်ားကို ေမြးဖြားေပးခဲ့ျပီး ゞင္းတို့သည္ အမႈစစ္ေဆး ျခင္းတြင္ ကာကြယ္ခုခံသည့္ဘက္မွ ပါဝင္ခဲ့သည္။ ထို့အျပင္ ゞင္းသည္ ကိုလိုနီလႈပ္ရွားမႈမ်ားကို ခုခံရန္ ေဒသတြင္း ျပည္သူမ်ားအားစည္းရံုးနိုင္သည့္ သံဃာေတာ္မ်ား၏ စြမ္းရည္ကို ကူညီ သရုပ္ေဖာ္ခဲ့သည္။ ဆရာစံသည္ ကိုလိုနီအစိုးရကို ဆန့္က်င္ခဲ့သည့္ လူထုျကီးအားဦးေဆာင္မႈေပးခဲ့ေသာ အမ်ိုးသားစိတ္ ဓာတ္ရွိသူ သူရဲေကာင္းတစ္ဦးအျဖစ္ အမွတ္ရျခင္းခံရသည္။
