္ (ျမို့လုလင္သူျကီး)
ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ဗိုလ္ခ်ုပ္ ေအာင္ဆန္း ၏အဘိုးျဖစ္ျပီး နာမည္ေက်ာ္ “ေရွြလေရာင္”ဘြဲ့ခံ ျမို့လုလင္ ျမို့သူျကီး ဦးမင္းေရာင္ ျဖစ္သည္။ ဦးမင္းေရာင္သည္ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ အဘြား ေဒၚသူဇာ၏ေမာင္ တစ္ဝမ္းကြဲျဖစ္ေလေသည္။
ငယ္ဘဝ
ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ေဆြစဉ္မ်ိုးဆက္ ဇယား
ဦးမင္းေရာင္(ေခၚ) ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ေတာင္တြင္းျကီးျမို့ ေျမာက္လက္ေန သူျကီးမ်ိုးရိုးျဖစ္သူ ေသြးေသာက္ဘြဲ့ရ ဦးမႉး၊ ေဒၚပိုတို့၏ သားျဖစ္သည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္၏မိခင္ ေဒၚပိုမွာ ကိုင္းရြာသူတည္း။ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို သကၠရာဇ္ ၁၁၉၉-ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလတြင္ ဖြားျမင္သည္။ ဦးမင္းေရာင္၏ ဘိုးဘြားမ်ား (ဦးမႉး၏ မိဘမ်ား)မွာ ေသြးေသာက္ျကီးဘြဲ့ရ ျမို့သူျကီး ဦးရိပ္ျကီး၊ မယ္ခဲတို့ ျဖစ္သည္။ ဦးမင္းေရာင္တြင္ ေမြးခ်င္းေလးေယာက္ရွိရာ ゞင္း တို့မွာ-
ဦးမင္းေရာင္
ဦးမင္းေမာင္
ေဒၚမင္းေက
ေဒၚမင္းေပြ တို့ျဖစ္ရာ ゞင္းတို့အနက္ ဦးမင္းေရာင္မွာ အျကီးဆံုးသားျဖစ္သည္။
စင္စစ္ ဦးမင္းေရာင္၏ အမ်ိုးအနြယ္မွာ ကုန္သည္မ်ိုးမ်ား၍မင္းမႈထမ္းသူ နည္းပါးသည္။ ဦးမင္းေရာင္၏ညီ ဦးမင္းေမာင္ တစ္ဦးသာလွ်င္ အေတာ္အတန္ ရာထူးျမင့္မားခဲ့ေပသည္။ ဦးမင္းေမာင္သည္ ျမန္မာမင္းလက္ထက္အခါက ေတာင္တြင္းျမို့ဝန္၊ ပင္း၊ နတ္ေမာက္၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း စသည့္ သံုးျမို့ဝန္၊ အခြန္ဝန္၊ ေတာင္ငူနယ္ျခံဝန္စသည္ ျဖင့္ အမႈေတာ္အမ်ိုးမ်ိုးကို ထမ္းရြက္ခဲ့ရေလသည္။
ဦးမင္းေရာင္၏မိေထြး (ေဒၚေလး)ေတာ္စပ္သူမွာ နတ္ေမာက္ျမို့သူျကီး (ဦးေရွြနီ၏ဇနီး) မယ္စိုးျဖစ္သည္။ နတ္ေမာက္ျမို့သူျကီး ဦးေရွြနီ၏ အမ်ိုးအနြယ္မွာ မင္းခစားမ်ားသည္။ ပညာတတ္ ဉာဏ္ထက္ျမက္ျကသည္။ ゞင္း၏ညီ ဦးပြားဆိုသူသည္ တရုတ္ျမို့ဝန္၊ သံေတာ္ဆင့္၊ ကသည္းျမင္းဝန္နွင့္ ျမင္ကြန္း မင္းသား၏ ဆရာျဖစ္၏။ ထို့ျပင္ ေတာင္စဉ္ဝန္ ဦးဝိုက္၊ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ ခန္းပတ္မင္းျကီးတို့မွာလည္း ဦးေရွြနီ၏ အဆက္အနြယ္မ်ားျဖစ္ရာ ဦးမင္းေရာင္သည္ မႉးမတ္အမ်ိုးအနြယ္ဟု ဆိုနိုင္သည္။
ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ရုပ္ရည္သန့္ျပန့္ အထူးခန့္သည္။ အရပ္ ၆ ေပနီးပါး အသားျဖူ နႈတ္ခမ္းေမြး ေကာင္း၊ စူးရွေသာ မ်က္လံုးရွိကာ အခ်ိတ္ပုဆိုးဝတ္၍ ျမင္းစီးေသာအခါ လြန္စြာမွ ခန့္ျငားလ်က္ က်က္သေရ ရွိလွသည္။ ညီျဖစ္သူ ဦးမင္းေမာင္မွာမူ မင္းတုန္းမင္းတရားျကီးလက္ထက္ ပထမေရွြတိုက္စိုး၊ ဒုတိယအေရွ့တျပင္၊ ေတာင္တျပင္အခြန္ဝန္၊ တတိယေတာင္တြင္းဝန္၊ စတုတၳပင္း၊ နတ္ေမာက္၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း ၃ ျမို့ဝန္၊ ပဉၥမေတာင္ငူျမို့၊ ၂ ျမို့ဝန္အျဖစ္ အျကိမ္ျကိမ္ ခ်ီးျမွင့္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။
ဦးမင္းေရာင္သည္ စိတ္ထက္ျမက္၏။ ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခြ်ံ ေဆာင္ရြက္တတ္၏။ ရက္စက္တန္သည့္ေနရာ၌ ရက္စက္၏။ ညီ ဦးမင္းေမာင္ကား ထိုသို့မဟုတ္။ ေပ်ာ့ေျပာင္း သိမ္ေမြ့သည္၊ စိတ္နွလံုး နူးညံ့၏၊ ေစာင္းအတီး အေတာ္တတ္၏၊ သီခ်င္းဆိုေကာင္း၏။ ဦးမင္းေရာင္သည္ တစ္ျကိမ္တြင္ ျကက္သားစားခ်င္၍ ညီလုပ္သူအား အသတ္ခိုင္း၏။ ဦးမင္းေမာင္မွာ စိတ္သေဘာ နူးညံ့သူျဖစ္၍ မသတ္ဘဲေနရာ ဦးမင္းေရာင္ကိုယ္တိုင္ ျကက္ကိုသတ္၍ ခ်က္ျပုတ္စား ေသာက္ျပီးလွ်င္ ဟင္းအက်န္ကို ညီအားမေကြ်းဘဲ ေခြးေကြ်းပစ္သည္ဟူ၏။
ゞင္း၏အဘြား ေဒၚမယ္ခဲ၏ မယ္ေတာ္ျကီးဈာပနတြင္လည္း ဦးမင္းေမာင္၏ တပည့္မ်ားနွင့္ ဦးမင္းေရာင္၏ တပည့္မ်ား လက္ေဝွ့ထိုးသတ္ရာ ဦးမင္းေမာင္၏ တပည့္မ်ားကနိုင္သျဖင့္ ပဝါတစ္ပိုင္း ဆုခ်ေသာအခါ ဦးမင္းေရာင္က မခံမရပ္နိုင္သျဖင့္ ゞင္း၏လူကို ပုဆိုးတစ္ထည္ ဆုခ်သည္ဟူ၏။ ဦးမင္းေရာင္၏ တပည့္မ်ားမွာ မိုက္မိုက္ကန္းကန္း လုပ္တတ္ေသာ သူမ်ားျဖစ္ေျကာင္း အဆိုရွိသည္။ ဦးမင္းေရာင္၏တပည့္ ေမာင္တုတ္ဆိုလွ်င္ ကဇာတ္ပြဲမ်ားတြင္ လူျပက္လက္စြဲမ်ားက ျပက္လံုးထုတ္လွ်င္ အျခားသူမ်ားအားလံုး ရယ္ေမာျပီးမွ တစ္ေယာက္တည္း က်ယ္ေလာင္စြာ ျကာရွည္ရြဲ့၍ ရယ္ေမာတတ္ရာ ဆရာဦးမင္းေရာင္က သေဘာက်လွသျဖင့္ ဤသို့လုပ္သည့္အခါတိုင္း ဆုအျမဲေပးသည္ ဟူ၏။ ယင္းသို့ မိမိမွန္သည္ ထင္ရာကို တဇြတ္ထိုးလုပ္ရဲေသာ သတၱိေျကာင့္လည္း အဂၤႅိပ္မ်ားကို ခုခံစဉ္ ညီျဖစ္သူ ဦးမင္းေမာင္က လက္နက္ခ်ရန္ စာအတန္တန္ေရးေသာ္လည္း ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ အသက္ေသသည္အထိ တိုက္ပြဲဝင္ သြားခဲ့ေပသည္။ ထို့ေျကာင့္ စံုနံ့သာျမိုင္ ဦးေက်ာ့က ဗိုလ္မင္းေရာင္၏ ဘုန္းလက္ရံုးကို ဖြဲ့ဆိုရာ၌ “ေအာင္အတိတ္ကယ္ နိမိတ္၊ေအာင္အဟိတ္ကယ္ေျကညာ၊ ေရွြလင္ျမို့ေအာင္ခ်ာ၊ ရဲရံကြန့္ ျမို့ျကီးပိုင္၊ ပိုင္ပိုင္စိုးရ၊ မတ္ေပေလး။ ေအာင္ပြဲေလ့ ျပည္သိေနာ္ကြဲ့၊ တိုင္းျကီးရန္နွိမ္၊ ေရွြလင္ျမို့ျကီး၊ အံ့ခ်ီးလို့ ျဖန့္ထီးေတဇာ၊ ရန္သူေပါင္းငယ္တို့၊ ညြတ္ေပ်ာင္းခိုလာ၊ ေအာင္သတင္းနွင့္၊ ေအာင္ခင္းေလ ေျမမ်က္နွာ။ ေသနဂၤၷွင့္သကဋဗ်ူဟာ၊ အိုဩ ရွစ္ရည္က်င္းတယ္ေလး” ဟူ၍ခ်ီးက်ူးဖြဲ့ဆိုထားသည္။
ထို့ေနာက္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၁၂၄၇) ခုနွစ္၊ ခရစ္ (၁၈၈၆) တြင္ မနၱေလး ေနျပည္ေတာ္မွ ေနလနွစ္ဆူ ပါေတာ္မူေသာအခါ အဂၤႅိပ္မ်ား အထက္ျမန္မာျပည္ကို သိမ္းပိုက္စဉ္ ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ သူ့ကြ်န္အျဖစ္ နြံနစ္မခံ၊ ကုလားျဖူတို့အား မျကည့္လိုေသာ ဇာတိမာန္ျဖင့္ လူသူ ၃၀ဝ၀-ခန့္ စုျပီးလွ်င္ နယ္ခ်ဲ့တို့ကို ေတာ္လွန္ခဲ့ေလသည္။ ျမို့လုလင္ အေရွ့ (၈) မိုင္ခန့္အကြာတြင္ရွိေသာ ဒူေတာင္ (ျမင္းမဏိေတာင္)ထိပ္တြင္ ခိုင္ခံ့ေသာ သစ္ခံတပ္ျကီးေဆာက္ လုပ္၍ တပ္စြဲျပီးလွ်င္ အဂၤႅိပ္တို့ကို ၂ နွစ္တိုင္ ခုခံတိုက္ခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ့တပ္မ်ားက ထိုဒူေတာင္တြင္ တပ္စြဲေနေသာ ဗိုလ္မင္းေရာင္၏တပ္ကို လားတင္ အေျမာက္မ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္သည္။ ေပကန္ျကီးရြာအနီးတြင္ ကုလားျဖူစစ္တပ္နွင့္ ရင္ဆိုင္ရေသာအခါ၌ ဗိုလ္မင္းေရာင္က အနိုင္ရရွိသည္။ ထို့ေနာက္ ျမို့လုလင္အနီးတြင္ ညီတစ္ဝမ္းကြဲ ေတာ္စပ္သူ ဗိုလ္မံုးနွင့္အတူ တြဲဘက္၍ နယ္ခ်ဲ့တို့ကို ေခ်မႈန္းရာ ရန္သူဘက္မွ ခုနစ္ေယာက္ ဖမ္းဆီးမိ၍ ယခု စြန္တံတားျကီးအနီး ေျမာက္ဘက္ သရက္ပင္တြင္ ကားစင္တင္ ကြပ္မ်က္ခဲ့သည္။
သကၠရာဇ္ ၁၂၄၉-ခုနွစ္ ဝါဆိုလေလာက္တြင္ ဗိုလ္မင္းေရာင္တပ္မ်ားကို မေကြးစစ္တပ္၊ ေတာင္တြင္းစစ္တပ္၊ ရမည္းသင္းစစ္တပ္၊ မိတၳိလာစစ္တပ္၊ ေပါင္း ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ ေလးတပ္ျဖင့္ ညွပ္တိုက္ရာ လူစုကြဲ၍ အင္အားနည္းသြားသည္။ ဤအခ်က္ကို အခြင့္ေကာင္းယူ၍ ေတာင္တြင္း ေတာင္လက္ျမို့အုပ္ ဦးေရွြအိက အဂၤႅိပ္လက္ေအာက္ဝင္ကာ အမႈထမ္းရန္ ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္ေသာ္လည္း ဗိုလ္မင္းေရာင္က “ကုလားကိုျဖင့္ ဘုရားမထူးျပီ၊ မတတ္နိုင္ပါက ရွမ္းျပည္ရြာသို့ တက္သြားမည္”ဟု စာျပန္ျကားလိုက္သည္။
ျဗိတိသွ်အစိုးရသည္ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို မဖမ္းနိုင္သေရြ့ ေတာင္တြင္းေျမာက္လက္ နယ္မ်ားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ မအုပ္စိုးနိုင္ေျကာင္း သိသျဖင့္ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို အေသျဖစ္ေစ၊ အရွင္ျဖစ္ေစ၊ ဖမ္းဆီးေပးနိုင္သူအား ဆုေငြ၁၀ဝဝိ/ က်ပ္ ေပးမည္ဟု ေျကျငာခဲ့ေသး၏ သို့ျဖင့္ ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ၁၂၄၉ ခု၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္ေန့တြင္ ဗိုလ္ကန္သား၊ ဗိုလ္ဆင့္၊ ဗိုလ္တရုပ္၊ ဗိုလ္ေရွြလွ၊ ျကယ္တံခြန္ဗိုလ္တို့နွင့္အတူ ရွမ္းျပည္သို့တက္ရန္ စီစဉ္ေတာ့သည္။ မိမိ ရွမ္းျပည္သို့ မထြက္ခြာမီ မေကြးျမို့အုပ္ ဦးစံရီထံ ခိုကိုးရန္အတြက္ အပ္နွံထားေသာ မိမိ၏ ငယ္မယား မထားအား နႈတ္ဆက္ရန္ ေသနတ္လက္နက္ အျပည့္အစံုရွိေသာ ဗိုလ္ ၂၀ နွင့္အတူ ဖိုေလးလံုးရြာသို့ ထြက္ခဲ့သည္။
ထိုအတြင္း အဂၤႅိပ္စစ္ဗိုလ္ ဂန္းေဒါသည္ နတ္ေမာက္ျမို့ရွိ သိမ္ေတာ္ေက်ာင္းတြင္ စစ္စခန္းခ်ကာ ဗိုလ္မင္း ေရာင္ကို ဖမ္းဆီးရန္ စံုစမ္းေထာက္လွမ္းလ်က္ရွိသည္။ ထိုစဉ္ ျမန္မာသစၥာေဖာက္ အခ်ို့က ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္တပ္ပ်က္၍ ျမို့လုလင္မွ ျမို့သစ္ တယ္ပင္စခန္းရြာမ်ားကိုျဖတ္၍ မေကြးနယ္သို့ ထြက္သြားေျကာင္း လာေရာက္သတင္းေပးသျဖင့္ အဂၤႅိပ္စစ္ဗိုလ္သည္ ထိုေနရာသို့ ခ်ီတက္သြားသည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို ေလးတိုင္စင္ရြာအနီး နားေနသည္ကို ေတြ့ရွိျပီး တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားေလသည္။ ထို ေလးတိုင္စင္ရြာ တိုက္ပြဲတြင္ ေရွြလေရာင္မွာ ေပါင္က်ည္ဆန္သင့္ေသာ ဒဏ္ရာနွင့္ အဂၤႅိပ္တို့ ေတြ့ရွိဖမ္းမိသြားရာ ဗိုလ္မင္းေရာင္ အား အဂၤႅိပ္၏ သစၥာခံရန္နွင့္ သစၥာခံက အသက္ခ်မ္းသာေပးမည္ဟု ျဗိတိသွ်တို့က ျဖားေယာင္းခဲ့ေသး၏။
ဘဝနိဂံုး
သို့ေသာ္ ဗိုလ္မင္းေရာင္က သစၥာမခံသည့္ျပင္ ျပန္လည္တံု့ျပန္ ေျပာဆိုသည္။ ““ငါဟာ တိုင္းျပည္နဲ့လူမ်ိုးအေပၚ ဘယ္ေတာ့မွ သစၥာမေဖာက္ဘူး၊ မင္းတို့ေပးတဲ့ရာထူးကို ငါ မလိုခ်င္ဘူး၊ မင္းတို့ ငါ့ကိုသတ္လိုက ခုခ်က္ခ်င္းပင္ သတ္ပါ””ဟု ေျပာဆိုရာ အဂၤႅိပ္တို့က ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို ေခါင္းျဖတ္ သတ္ပစ္လိုက္ေလသည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္ အနိစၥေရာက္ေသာအခ်ိန္မွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၄၉-ခုနွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္၊ (ခရစ္ ၁၈၈၇ ခု၊ ဇူလိုင္လ ၂၁ ရက္) ဗုဒၶဟူးေန့ ညေန ၄ ခ်က္တီးအခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္တြင္ ဇနီး ခုနစ္ ေယာက္ရွိရာ ပထမဇနီး မထားမွာ ေဒၚေလးေျပာင္၏ သမီးျဖစ္၍ ေမာင္နွမတစ္ဝမ္းကြဲ ေတာ္သည္။ တတိယဇနီး ေဒၚကံုတန္နွင့္ ဖြားျမင္ေသာသား ဦးစံေဖမွာ ၁၉၄၅-ခု မတိုင္မီက ကြယ္လြန္သြားခဲ့သည္။ ဦးစံေဖ၏ သား ဦးသိန္းေမာင္မွာလည္း ျမို့လုလင္တြင္ ေနထိုင္ကာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။
ထို့ေနာက္ ဦးမင္းေရာင္၏ ဦးေခါင္းျပတ္ကို နတ္ေမာက္ျမို့ သိမ္ေတာ္ေက်ာင္းတိုက္၏ ေတာင္ဘက္ ကန္ေဘာင္ရိုးရွိ ထေနာင္းပင္တြင္ ဆြဲထားကာ လူအမ်ားအား လာေရာက္ ျကည့္ေစသည္။ ဦးမင္းေရာင္ က်ဆံုးပံုကို ဆရာျကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မွိုင္းက သခင္ဋီကာ စာအုပ္၊ စာမ်က္နွာ ၂၁၃ တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေလးခ်ိုးျကီးကို ေရးဖြဲ့သီကံုးခဲ့ ေလသည္။
ဦးမင္းေရာင္ ဘြဲ့ေလးခ်ိုးကဗ်ာ
“ျမတ္ေလာကီ သဘာဝတြင္ျဖင့္ ဓာတ္ေကာလီခါမရတာမို့၊ ျမန္မာမ်ာ့ ဘုန္းသမ္ၻာ၊ အိုဩ ရံႈးမွာေပါ့ ကံတစ္မ်ိုး၊ မန္းပ်က္မွာ၊ စန္းလဂ္မသာမယာလို့၊ ဗမာ ဗမာခ်င္းေတာင္မွ အတင္းရန္မူလို့၊ ရန္သူ ရန္သူဟူ၍ မမွတ္တဲ့ျပင္၊ ကိုယ့္တပ္ကိုယ္ ျပန္နင္းရျကတဲ့၊ ဖ်င္းလွတဲ့ ကျမင္းမအေကာင္၊ ဗိုလ္တခ်ို့ရယ္က၊ ကိုယ္ဖို့ အလြတ္ရုန္းေရာ့မလို့၊ေတာင္ ကုန္း သာသာယာယာ “ျမင္းမဏီ” စခန္းဆီက၊ တေရွာင္ေရွာင္ပုန္းကာ၊ အတြင္း သိတဲ့၊ မင္းအမိဖမ္းခ်င္ျကတဲ့ျပင္၊ ပရမ္းပတာ၊ ေတာ္ရာေတာ္ရာ ေျပးျကေတာ့၊ အေရးရွင္ မျကံသာနွင့္၊ ကံျကမ္ၼာ ေရွးဝဋ္ျကြေးေပထင့္၊ “ေလးတိုင္စင္” ရြာအတြင္းတြင္ျဖင့္ အဂၤႅိပ္ေတြကို အတင္းျကိတ္မေဟ့လို့ စမ္းခဲ့တဲ့ (ဩော္) တေဖာင္ေဖာင္ သတင္းေတြနဲ့၊ ေျပာင္ ေျပာင္လင္းခဲ့တဲ့၊ ေတာင္တြင္းက သခင္ကို ေအာင္ျတင္းမရခင္ ဖမ္းတဲ့ျပင္၊ အျကမ္းပတမ္း မလုပ္ေကာင္းေသာ္လဲ၊ ဥေကၡာင္း ျဖတ္ကာ အေသသတ္ျကသတဲ့၊ မေက်နပ္ရွာသူ ေခ်ာင္တပဲ့ ဘုန္းတို့ရဲ့ ေျပရဌ္မွာ တေဘာင္နဲ့ လြမ္းရပါေတာ့၊ (အမယ္မင္း) ေတာင္မန္းျမို့ ေနလနွစ္ေဆာင္ အညွိုးတြင္ျဖင့္။ ေျပျမန ဗိုလ္ခ်ုပ္ ေအာင္ဆန္း ၏အဘိုးျဖစ္ျပီး နာမည္ေက်ာ္ “ေရွြလေရာင္”ဘြဲ့ခံ ျမို့လုလင္ ျမို့သူျကီး ဦးမင္းေရာင္ ျဖစ္သည္။ ဦးမင္းေရာင္သည္ ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ အဘြား ေဒၚသူဇာ၏ေမာင္ တစ္ဝမ္းကြဲျဖစ္ေလေသည္။
ငယ္ဘဝ
ဗိုလ္ခ်ုပ္ေအာင္ဆန္း၏ေဆြစဉ္မ်ိုးဆက္ ဇယား
ဦးမင္းေရာင္(ေခၚ) ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ေတာင္တြင္းျကီးျမို့ ေျမာက္လက္ေန သူျကီးမ်ိုးရိုးျဖစ္သူ ေသြးေသာက္ဘြဲ့ရ ဦးမႉး၊ ေဒၚပိုတို့၏ သားျဖစ္သည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္၏မိခင္ ေဒၚပိုမွာ ကိုင္းရြာသူတည္း။ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို သကၠရာဇ္ ၁၁၉၉-ခု၊ တန္ေဆာင္မုန္းလတြင္ ဖြားျမင္သည္။ ဦးမင္းေရာင္၏ ဘိုးဘြားမ်ား (ဦးမႉး၏ မိဘမ်ား)မွာ ေသြးေသာက္ျကီးဘြဲ့ရ ျမို့သူျကီး ဦးရိပ္ျကီး၊ မယ္ခဲတို့ ျဖစ္သည္။ ဦးမင္းေရာင္တြင္ ေမြးခ်င္းေလးေယာက္ရွိရာ ゞင္း တို့မွာ-
ဦးမင္းေရာင္
ဦးမင္းေမာင္
ေဒၚမင္းေက
ေဒၚမင္းေပြ တို့ျဖစ္ရာ ゞင္းတို့အနက္ ဦးမင္းေရာင္မွာ အျကီးဆံုးသားျဖစ္သည္။
စင္စစ္ ဦးမင္းေရာင္၏ အမ်ိုးအနြယ္မွာ ကုန္သည္မ်ိုးမ်ား၍မင္းမႈထမ္းသူ နည္းပါးသည္။ ဦးမင္းေရာင္၏ညီ ဦးမင္းေမာင္ တစ္ဦးသာလွ်င္ အေတာ္အတန္ ရာထူးျမင့္မားခဲ့ေပသည္။ ဦးမင္းေမာင္သည္ ျမန္မာမင္းလက္ထက္အခါက ေတာင္တြင္းျမို့ဝန္၊ ပင္း၊ နတ္ေမာက္၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း စသည့္ သံုးျမို့ဝန္၊ အခြန္ဝန္၊ ေတာင္ငူနယ္ျခံဝန္စသည္ ျဖင့္ အမႈေတာ္အမ်ိုးမ်ိုးကို ထမ္းရြက္ခဲ့ရေလသည္။
ဦးမင္းေရာင္၏မိေထြး (ေဒၚေလး)ေတာ္စပ္သူမွာ နတ္ေမာက္ျမို့သူျကီး (ဦးေရွြနီ၏ဇနီး) မယ္စိုးျဖစ္သည္။ နတ္ေမာက္ျမို့သူျကီး ဦးေရွြနီ၏ အမ်ိုးအနြယ္မွာ မင္းခစားမ်ားသည္။ ပညာတတ္ ဉာဏ္ထက္ျမက္ျကသည္။ ゞင္း၏ညီ ဦးပြားဆိုသူသည္ တရုတ္ျမို့ဝန္၊ သံေတာ္ဆင့္၊ ကသည္းျမင္းဝန္နွင့္ ျမင္ကြန္း မင္းသား၏ ဆရာျဖစ္၏။ ထို့ျပင္ ေတာင္စဉ္ဝန္ ဦးဝိုက္၊ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္ ခန္းပတ္မင္းျကီးတို့မွာလည္း ဦးေရွြနီ၏ အဆက္အနြယ္မ်ားျဖစ္ရာ ဦးမင္းေရာင္သည္ မႉးမတ္အမ်ိုးအနြယ္ဟု ဆိုနိုင္သည္။
ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ရုပ္ရည္သန့္ျပန့္ အထူးခန့္သည္။ အရပ္ ၆ ေပနီးပါး အသားျဖူ နႈတ္ခမ္းေမြး ေကာင္း၊ စူးရွေသာ မ်က္လံုးရွိကာ အခ်ိတ္ပုဆိုးဝတ္၍ ျမင္းစီးေသာအခါ လြန္စြာမွ ခန့္ျငားလ်က္ က်က္သေရ ရွိလွသည္။ ညီျဖစ္သူ ဦးမင္းေမာင္မွာမူ မင္းတုန္းမင္းတရားျကီးလက္ထက္ ပထမေရွြတိုက္စိုး၊ ဒုတိယအေရွ့တျပင္၊ ေတာင္တျပင္အခြန္ဝန္၊ တတိယေတာင္တြင္းဝန္၊ စတုတၳပင္း၊ နတ္ေမာက္၊ ေက်ာက္ပန္းေတာင္း ၃ ျမို့ဝန္၊ ပဉၥမေတာင္ငူျမို့၊ ၂ ျမို့ဝန္အျဖစ္ အျကိမ္ျကိမ္ ခ်ီးျမွင့္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။
ဦးမင္းေရာင္သည္ စိတ္ထက္ျမက္၏။ ရြပ္ရြပ္ခြ်ံခြ်ံ ေဆာင္ရြက္တတ္၏။ ရက္စက္တန္သည့္ေနရာ၌ ရက္စက္၏။ ညီ ဦးမင္းေမာင္ကား ထိုသို့မဟုတ္။ ေပ်ာ့ေျပာင္း သိမ္ေမြ့သည္၊ စိတ္နွလံုး နူးညံ့၏၊ ေစာင္းအတီး အေတာ္တတ္၏၊ သီခ်င္းဆိုေကာင္း၏။ ဦးမင္းေရာင္သည္ တစ္ျကိမ္တြင္ ျကက္သားစားခ်င္၍ ညီလုပ္သူအား အသတ္ခိုင္း၏။ ဦးမင္းေမာင္မွာ စိတ္သေဘာ နူးညံ့သူျဖစ္၍ မသတ္ဘဲေနရာ ဦးမင္းေရာင္ကိုယ္တိုင္ ျကက္ကိုသတ္၍ ခ်က္ျပုတ္စား ေသာက္ျပီးလွ်င္ ဟင္းအက်န္ကို ညီအားမေကြ်းဘဲ ေခြးေကြ်းပစ္သည္ဟူ၏။
ゞင္း၏အဘြား ေဒၚမယ္ခဲ၏ မယ္ေတာ္ျကီးဈာပနတြင္လည္း ဦးမင္းေမာင္၏ တပည့္မ်ားနွင့္ ဦးမင္းေရာင္၏ တပည့္မ်ား လက္ေဝွ့ထိုးသတ္ရာ ဦးမင္းေမာင္၏ တပည့္မ်ားကနိုင္သျဖင့္ ပဝါတစ္ပိုင္း ဆုခ်ေသာအခါ ဦးမင္းေရာင္က မခံမရပ္နိုင္သျဖင့္ ゞင္း၏လူကို ပုဆိုးတစ္ထည္ ဆုခ်သည္ဟူ၏။ ဦးမင္းေရာင္၏ တပည့္မ်ားမွာ မိုက္မိုက္ကန္းကန္း လုပ္တတ္ေသာ သူမ်ားျဖစ္ေျကာင္း အဆိုရွိသည္။ ဦးမင္းေရာင္၏တပည့္ ေမာင္တုတ္ဆိုလွ်င္ ကဇာတ္ပြဲမ်ားတြင္ လူျပက္လက္စြဲမ်ားက ျပက္လံုးထုတ္လွ်င္ အျခားသူမ်ားအားလံုး ရယ္ေမာျပီးမွ တစ္ေယာက္တည္း က်ယ္ေလာင္စြာ ျကာရွည္ရြဲ့၍ ရယ္ေမာတတ္ရာ ဆရာဦးမင္းေရာင္က သေဘာက်လွသျဖင့္ ဤသို့လုပ္သည့္အခါတိုင္း ဆုအျမဲေပးသည္ ဟူ၏။ ယင္းသို့ မိမိမွန္သည္ ထင္ရာကို တဇြတ္ထိုးလုပ္ရဲေသာ သတၱိေျကာင့္လည္း အဂၤႅိပ္မ်ားကို ခုခံစဉ္ ညီျဖစ္သူ ဦးမင္းေမာင္က လက္နက္ခ်ရန္ စာအတန္တန္ေရးေသာ္လည္း ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ အသက္ေသသည္အထိ တိုက္ပြဲဝင္ သြားခဲ့ေပသည္။ ထို့ေျကာင့္ စံုနံ့သာျမိုင္ ဦးေက်ာ့က ဗိုလ္မင္းေရာင္၏ ဘုန္းလက္ရံုးကို ဖြဲ့ဆိုရာ၌ “ေအာင္အတိတ္ကယ္ နိမိတ္၊ေအာင္အဟိတ္ကယ္ေျကညာ၊ ေရွြလင္ျမို့ေအာင္ခ်ာ၊ ရဲရံကြန့္ ျမို့ျကီးပိုင္၊ ပိုင္ပိုင္စိုးရ၊ မတ္ေပေလး။ ေအာင္ပြဲေလ့ ျပည္သိေနာ္ကြဲ့၊ တိုင္းျကီးရန္နွိမ္၊ ေရွြလင္ျမို့ျကီး၊ အံ့ခ်ီးလို့ ျဖန့္ထီးေတဇာ၊ ရန္သူေပါင္းငယ္တို့၊ ညြတ္ေပ်ာင္းခိုလာ၊ ေအာင္သတင္းနွင့္၊ ေအာင္ခင္းေလ ေျမမ်က္နွာ။ ေသနဂၤၷွင့္သကဋဗ်ူဟာ၊ အိုဩ ရွစ္ရည္က်င္းတယ္ေလး” ဟူ၍ခ်ီးက်ူးဖြဲ့ဆိုထားသည္။
ထို့ေနာက္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ (၁၂၄၇) ခုနွစ္၊ ခရစ္ (၁၈၈၆) တြင္ မနၱေလး ေနျပည္ေတာ္မွ ေနလနွစ္ဆူ ပါေတာ္မူေသာအခါ အဂၤႅိပ္မ်ား အထက္ျမန္မာျပည္ကို သိမ္းပိုက္စဉ္ ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ သူ့ကြ်န္အျဖစ္ နြံနစ္မခံ၊ ကုလားျဖူတို့အား မျကည့္လိုေသာ ဇာတိမာန္ျဖင့္ လူသူ ၃၀ဝ၀-ခန့္ စုျပီးလွ်င္ နယ္ခ်ဲ့တို့ကို ေတာ္လွန္ခဲ့ေလသည္။ ျမို့လုလင္ အေရွ့ (၈) မိုင္ခန့္အကြာတြင္ရွိေသာ ဒူေတာင္ (ျမင္းမဏိေတာင္)ထိပ္တြင္ ခိုင္ခံ့ေသာ သစ္ခံတပ္ျကီးေဆာက္ လုပ္၍ တပ္စြဲျပီးလွ်င္ အဂၤႅိပ္တို့ကို ၂ နွစ္တိုင္ ခုခံတိုက္ခဲ့သည္။ နယ္ခ်ဲ့တပ္မ်ားက ထိုဒူေတာင္တြင္ တပ္စြဲေနေသာ ဗိုလ္မင္းေရာင္၏တပ္ကို လားတင္ အေျမာက္မ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္သည္။ ေပကန္ျကီးရြာအနီးတြင္ ကုလားျဖူစစ္တပ္နွင့္ ရင္ဆိုင္ရေသာအခါ၌ ဗိုလ္မင္းေရာင္က အနိုင္ရရွိသည္။ ထို့ေနာက္ ျမို့လုလင္အနီးတြင္ ညီတစ္ဝမ္းကြဲ ေတာ္စပ္သူ ဗိုလ္မံုးနွင့္အတူ တြဲဘက္၍ နယ္ခ်ဲ့တို့ကို ေခ်မႈန္းရာ ရန္သူဘက္မွ ခုနစ္ေယာက္ ဖမ္းဆီးမိ၍ ယခု စြန္တံတားျကီးအနီး ေျမာက္ဘက္ သရက္ပင္တြင္ ကားစင္တင္ ကြပ္မ်က္ခဲ့သည္။
သကၠရာဇ္ ၁၂၄၉-ခုနွစ္ ဝါဆိုလေလာက္တြင္ ဗိုလ္မင္းေရာင္တပ္မ်ားကို မေကြးစစ္တပ္၊ ေတာင္တြင္းစစ္တပ္၊ ရမည္းသင္းစစ္တပ္၊ မိတၳိလာစစ္တပ္၊ ေပါင္း ျဗိတိသွ်စစ္တပ္ ေလးတပ္ျဖင့္ ညွပ္တိုက္ရာ လူစုကြဲ၍ အင္အားနည္းသြားသည္။ ဤအခ်က္ကို အခြင့္ေကာင္းယူ၍ ေတာင္တြင္း ေတာင္လက္ျမို့အုပ္ ဦးေရွြအိက အဂၤႅိပ္လက္ေအာက္ဝင္ကာ အမႈထမ္းရန္ ေသြးေဆာင္ျဖားေယာင္ေသာ္လည္း ဗိုလ္မင္းေရာင္က “ကုလားကိုျဖင့္ ဘုရားမထူးျပီ၊ မတတ္နိုင္ပါက ရွမ္းျပည္ရြာသို့ တက္သြားမည္”ဟု စာျပန္ျကားလိုက္သည္။
ျဗိတိသွ်အစိုးရသည္ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို မဖမ္းနိုင္သေရြ့ ေတာင္တြင္းေျမာက္လက္ နယ္မ်ားကို ျငိမ္းခ်မ္းစြာ မအုပ္စိုးနိုင္ေျကာင္း သိသျဖင့္ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို အေသျဖစ္ေစ၊ အရွင္ျဖစ္ေစ၊ ဖမ္းဆီးေပးနိုင္သူအား ဆုေငြ၁၀ဝဝိ/ က်ပ္ ေပးမည္ဟု ေျကျငာခဲ့ေသး၏ သို့ျဖင့္ ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္ ၁၂၄၉ ခု၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္ေန့တြင္ ဗိုလ္ကန္သား၊ ဗိုလ္ဆင့္၊ ဗိုလ္တရုပ္၊ ဗိုလ္ေရွြလွ၊ ျကယ္တံခြန္ဗိုလ္တို့နွင့္အတူ ရွမ္းျပည္သို့တက္ရန္ စီစဉ္ေတာ့သည္။ မိမိ ရွမ္းျပည္သို့ မထြက္ခြာမီ မေကြးျမို့အုပ္ ဦးစံရီထံ ခိုကိုးရန္အတြက္ အပ္နွံထားေသာ မိမိ၏ ငယ္မယား မထားအား နႈတ္ဆက္ရန္ ေသနတ္လက္နက္ အျပည့္အစံုရွိေသာ ဗိုလ္ ၂၀ နွင့္အတူ ဖိုေလးလံုးရြာသို့ ထြက္ခဲ့သည္။
ထိုအတြင္း အဂၤႅိပ္စစ္ဗိုလ္ ဂန္းေဒါသည္ နတ္ေမာက္ျမို့ရွိ သိမ္ေတာ္ေက်ာင္းတြင္ စစ္စခန္းခ်ကာ ဗိုလ္မင္း ေရာင္ကို ဖမ္းဆီးရန္ စံုစမ္းေထာက္လွမ္းလ်က္ရွိသည္။ ထိုစဉ္ ျမန္မာသစၥာေဖာက္ အခ်ို့က ဗိုလ္မင္းေရာင္သည္တပ္ပ်က္၍ ျမို့လုလင္မွ ျမို့သစ္ တယ္ပင္စခန္းရြာမ်ားကိုျဖတ္၍ မေကြးနယ္သို့ ထြက္သြားေျကာင္း လာေရာက္သတင္းေပးသျဖင့္ အဂၤႅိပ္စစ္ဗိုလ္သည္ ထိုေနရာသို့ ခ်ီတက္သြားသည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို ေလးတိုင္စင္ရြာအနီး နားေနသည္ကို ေတြ့ရွိျပီး တိုက္ပြဲျဖစ္ပြားေလသည္။ ထို ေလးတိုင္စင္ရြာ တိုက္ပြဲတြင္ ေရွြလေရာင္မွာ ေပါင္က်ည္ဆန္သင့္ေသာ ဒဏ္ရာနွင့္ အဂၤႅိပ္တို့ ေတြ့ရွိဖမ္းမိသြားရာ ဗိုလ္မင္းေရာင္ အား အဂၤႅိပ္၏ သစၥာခံရန္နွင့္ သစၥာခံက အသက္ခ်မ္းသာေပးမည္ဟု ျဗိတိသွ်တို့က ျဖားေယာင္းခဲ့ေသး၏။
ဘဝနိဂံုး
သို့ေသာ္ ဗိုလ္မင္းေရာင္က သစၥာမခံသည့္ျပင္ ျပန္လည္တံု့ျပန္ ေျပာဆိုသည္။ ““ငါဟာ တိုင္းျပည္နဲ့လူမ်ိုးအေပၚ ဘယ္ေတာ့မွ သစၥာမေဖာက္ဘူး၊ မင္းတို့ေပးတဲ့ရာထူးကို ငါ မလိုခ်င္ဘူး၊ မင္းတို့ ငါ့ကိုသတ္လိုက ခုခ်က္ခ်င္းပင္ သတ္ပါ””ဟု ေျပာဆိုရာ အဂၤႅိပ္တို့က ဗိုလ္မင္းေရာင္ကို ေခါင္းျဖတ္ သတ္ပစ္လိုက္ေလသည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္ အနိစၥေရာက္ေသာအခ်ိန္မွာ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၂၄၉-ခုနွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္၊ (ခရစ္ ၁၈၈၇ ခု၊ ဇူလိုင္လ ၂၁ ရက္) ဗုဒၶဟူးေန့ ညေန ၄ ခ်က္တီးအခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္မင္းေရာင္တြင္ ဇနီး ခုနစ္ ေယာက္ရွိရာ ပထမဇနီး မထားမွာ ေဒၚေလးေျပာင္၏ သမီးျဖစ္၍ ေမာင္နွမတစ္ဝမ္းကြဲ ေတာ္သည္။ တတိယဇနီး ေဒၚကံုတန္နွင့္ ဖြားျမင္ေသာသား ဦးစံေဖမွာ ၁၉၄၅-ခု မတိုင္မီက ကြယ္လြန္သြားခဲ့သည္။ ဦးစံေဖ၏ သား ဦးသိန္းေမာင္မွာလည္း ျမို့လုလင္တြင္ ေနထိုင္ကာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့ေလသည္။
ထို့ေနာက္ ဦးမင္းေရာင္၏ ဦးေခါင္းျပတ္ကို နတ္ေမာက္ျမို့ သိမ္ေတာ္ေက်ာင္းတိုက္၏ ေတာင္ဘက္ ကန္ေဘာင္ရိုးရွိ ထေနာင္းပင္တြင္ ဆြဲထားကာ လူအမ်ားအား လာေရာက္ ျကည့္ေစသည္။ ဦးမင္းေရာင္ က်ဆံုးပံုကို ဆရာျကီး သခင္ကိုယ္ေတာ္မွိုင္းက သခင္ဋီကာ စာအုပ္၊ စာမ်က္နွာ ၂၁၃ တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေလးခ်ိုးျကီးကို ေရးဖြဲ့သီကံုးခဲ့ ေလသည္။
ဦးမင္းေရာင္ ဘြဲ့ေလးခ်ိုးကဗ်ာ
“ျမတ္ေလာကီ သဘာဝတြင္ျဖင့္ ဓာတ္ေကာလီခါမရတာမို့၊ ျမန္မာမ်ာ့ ဘုန္းသမ္ၻာ၊ အိုဩ ရံႈးမွာေပါ့ ကံတစ္မ်ိုး၊ မန္းပ်က္မွာ၊ စန္းလဂ္မသာမယာလို့၊ ဗမာ ဗမာခ်င္းေတာင္မွ အတင္းရန္မူလို့၊ ရန္သူ ရန္သူဟူ၍ မမွတ္တဲ့ျပင္၊ ကိုယ့္တပ္ကိုယ္ ျပန္နင္းရျကတဲ့၊ ဖ်င္းလွတဲ့ ကျမင္းမအေကာင္၊ ဗိုလ္တခ်ို့ရယ္က၊ ကိုယ္ဖို့ အလြတ္ရုန္းေရာ့မလို့၊ေတာင္ ကုန္း သာသာယာယာ “ျမင္းမဏီ” စခန္းဆီက၊ တေရွာင္ေရွာင္ပုန္းကာ၊ အတြင္း သိတဲ့၊ မင္းအမိဖမ္းခ်င္ျကတဲ့ျပင္၊ ပရမ္းပတာ၊ ေတာ္ရာေတာ္ရာ ေျပးျကေတာ့၊ အေရးရွင္ မျကံသာနွင့္၊ ကံျကမ္ၼာ ေရွးဝဋ္ျကြေးေပထင့္၊ “ေလးတိုင္စင္” ရြာအတြင္းတြင္ျဖင့္ အဂၤႅိပ္ေတြကို အတင္းျကိတ္မေဟ့လို့ စမ္းခဲ့တဲ့ (ဩော္) တေဖာင္ေဖာင္ သတင္းေတြနဲ့၊ ေျပာင္ ေျပာင္လင္းခဲ့တဲ့၊ ေတာင္တြင္းက သခင္ကို ေအာင္ျတင္းမရခင္ ဖမ္းတဲ့ျပင္၊ အျကမ္းပတမ္း မလုပ္ေကာင္းေသာ္လဲ၊ ဥေကၡာင္း ျဖတ္ကာ အေသသတ္ျကသတဲ့၊ မေက်နပ္ရွာသူ ေခ်ာင္တပဲ့ ဘုန္းတို့ရဲ့ ေျပရဌ္မွာ တေဘာင္နဲ့ လြမ္းရပါေတာ့၊ (အမယ္မင္း) ေတာင္မန္းျမို့ ေနလနွစ္ေဆာင္ အညွိုးတြင္ျဖင့္။ ေျပျမန
