သန့္၊ ဦး
လြန္ခဲ့ေသာနွစ္ေပါင္း ၄ဝ ေက်ာ္က ကမၻာျကီးကိုတတိယစစ္ျကီးျဖစ္မည့္ေဘး မွ ကယ္တင္နိုင္ခဲ့သူမွာ ျမန္မာနိုင္ငံ ေတာျမို့ေလးတျမို့တြင္ သာမန္ေက်ာင္းဆရာေလး တစ္ေယာက္ျဖစ္ခဲ့ဖူးသူဟုဆိုလွ်င္ ျကားရသူအေပါင္း အံ့ဩေပလိမ့္မည္။ ထိုသို့ ကမၻာျကီးကို စစ္မီးလွ်ံ အနၱရာယ္က ကယ္တင္ခဲ့ေသာပုဂၢိုလ္မွာ အျခားသူမဟုတ္ ျမန္မာ့သားေကာင္းရတနာ ကုလသမဂၢအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ဦးသန့္ဆိုသူပင္ျဖစ္သည္။ မဟာသေရစည္သူဦးသန့္ (၂၂ ဇန္နဝါရီ ၁၉၀၉ - ၂၅ နိုဝင္ဘာ ၁၉၇၄) သည္ ျမန္မာနိုင္ငံမွ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ သို့ သံတမန္ျဖစ္ျပီး ကုလသမဂၢ၏တတိယေျမာက္ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ၁၉၆၁ - ၁၉၇၁ ျဖစ္သည္။ ကုလသမဂၢ၏ ဒုတိယေျမာက္ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ဒက္ဟမ္းမားရွိုး ၁၉၆၁ ခုနွစ္ စက္တင္ဘာလအတြင္း ေလယာဉ္ပ်က္က် ေသဆံုးျပီး ေနာက္ပိုင္း ၄င္း၏ ေနရာတြင္ အေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရျခင္း ျဖစ္သည္။ ဦးသန့္အား ၄င္းေမြးဖြားရာ ပန္းတေနာ္ျမို့ကို ရည္စူး၍ ပန္းတေနာ္ ဦးသန့္ ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည္။
ဦးသန့္
U Thant
၂၂ ဇန္နဝါရီ ၁၉၀၉ - ၂၅ နိုဝင္ဘာ ၁၉၇၄
သန့္
ကုလသမဂၢအလံ ေနာက္ခံနွင့္ ဦးသန့္ကို ေတြ့ရစဉ္
ကုလသမဂၢ
အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္
ယခင္ ဒက္ဟမ္းမားရွိုး
ဆက္လက္ ကြတ္ေဝါလ္ဟိုင္း
ကိုယ္ေရး အခ်က္အလက္
အမည္ကြဲ ပန္းတေနာ္ ဦးသန့္
ဂုဏ္ထူေဆာင္ အမည္ မဟာသေရစည္သူ
ေမြးရက္ ၂၂ ဇန္နဝါရီ ၁၉၀၉
ေမြးရပ္ဇာတိ ပန္းတေနာ္ျမို့
လူမ်ိုး ဗမာ
နိုင္ငံသား Flag of Myanmar.svg ျမန္မာနိုင္ငံ
ဘာသာ ဗုဒၶဘာသာ
တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ အဖြဲ့အစည္း ျမန္မာနိုင္ငံသုေတသနအသင္း
ျကင္ေဖာ္ ေဒၚသိန္းတင္
သားသမီး ေမာင္ဘို၊ တင္ေမာင္သန့္ ၊ ေအးေအးသန့္
ကြယ္လြန္ရက္ ၂၅ နိုဝင္ဘာ ၁၉၇၄
ကြယ္လြန္ရာေဒသ နယူးေယာက္ျမို့၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု
သဂၤျိုလ္ရာေဒသ ေရွြတိဂံုဘုရား ေတာင္ဘက္မုတ္၊ ရန္ကုန္၊ ျမန္မာ
လက္မွတ္ U Thant Signature.svg
ငယ္စဉ္ဘဝ
ဦးသန့္ နွင့္ ေမြးသမိခင္ ေဒၚနန္းေသာင္
ဦးသန့္ကို ၁၉ဝ၉- ခုနွစ္ဇန္နဝါရီလ ၂၂ ရက္ေသာျကာေန့တြင္ ဧရာဝတီတိုင္း၊ ပန္းတေနာ္ျမို့၌ အဖဦးဖိုးနွစ္၊ အမိ ေဒၚနန္းေသာင္တို့ မွ ဖြားျမင္ခဲ့ေလသည္။ ေမြးခ်င္း ညီအစ္ကို ေလးဦးအနက္ အျကီးဆံုးျဖစ္သည္။ မိဘမ်ားမွာ ေအာင္ျမင္ေသာ ေျမပိုင္ရွင္နွင့္ ဆန္ကုန္သည္မ်ားျဖစ္ျကသည္။ ဖခင္ဦးဖိုးနွစ္သည္ ကာလကတၱား ျမို့ (ယခု ကိုလ္းကားတား) အထိ သြားေရာက္ပညာသင္ျကားခဲ့ဖူးသူျဖစ္ရာ အဂၤႅိပ္စာကို ေကာင္းစြာတက္ကြ်မ္းသူ ျဖစ္သည္။ ဦးသန့္၏ဖခင္ ဦးဖိုးနွစ္၏ အမ်ိုးအနြယ္တို့မွာ ဗုဒၶဘာသာကိုယံုျကည္ျကသူမ်ား ျဖစ္ျကျပီး ရန္ကုန္ျမို့၌ သူရိယသတင္းစာကို ထူေထာင္ခဲ့သည္။[၁] ထိုေခတ္က ျမန္မာလူမ်ိုးမ်ားတြင္ အဂၤႅိပ္စာ တတ္ကြ်မ္းသူ ရွားပါလွရာ၊ ေမာင္သန့္ေလးမွာ ဖခင္ထံမွ အဂၤႅိပ္စာနွင့္ စာေပဗဟုသုတတို့ကို သင္ယူေလ့လာ ဆည္းပူးခြင့္ ရရွိခဲ့ေလသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံသုေတသနအသင္းကို တည္ေထာင္ရာတြင္လည္း အဖြဲ့ဝင္ တစ္ေယာက္အျဖစ္ ပါဝင္ခဲ့သည္။
ေမာင္သန့္သည္ ငယ္စဉ္ကပင္ စာေရးဆရာလုပ္ရန္ ဝါသနာ ထံုခဲ့ရာ ေရွးေခတ္ျမန္မာစာေပ ပညာရွင္ျကီးမ်ားေရးသားခဲ့ေသာ ပ်ို့၊ ကဗ်ာ၊ ေမာ္ကြန္းရာဇဝင္စသည့္ ေရွးေဟာင္းစာေပမ်ားနွင့္ ရာဇဝင္မ်ားကို အခ်ိန္ရလွ်င္ရသလို ေလ့လာလိုက္စားခဲ့သည္။ ဤသို့ ရွင္မဟာရ႒ဌသာရ၊ ရွင္မဟာ သီလဝံသမွ စ၍ နတ္ရွင္ေနာင္၊ နဝေဒး၊ လွိုင္ထိပ္ေခါင္တင္၊ ျမဝတီမင္းျကီးဦးစ၊ စေလဦးပုည အဆံုး ျမန္မာစာဆို ေတာ္ျကီးမ်ား၏ လက္ရာအဖံုဖံုကို ေလ့လာဖတ္ရႈမွတ္သားခဲ့သည္။ ေမာင္သန့္ ၁၂ နွစ္သားအရြယ္မွာပင္ ဖခင္ျဖစ္သူ၏စာအုပ္စင္မွ ရွိတ္စပီးယား၊ နာမည္ေက်ာ္ စံုေထာက္ စာေရးဆရာ ဆာအာသာကိုနင္ဒြိုင္း စသူတို့၏ အဂၤႅိပ္ဝတၱုျကီးမ်ားကို ေမွြေနွာက္ရွာေဖြ၍ ဖတ္ရႈတတ္ ေနေလျပီ။ သို့ေသာ္ ေမာင္သန့္အသက္ ၁၄ နွစ္အရြယ္တြင္ ဖခင္ျကီးရုတ္တရက္ကြယ္လြန္သြားခဲ့ရာ၊ မိခင္ျဖစ္သူ ေဒၚနန္းေသာင္မွာ သားေလးေယာက္နွင့္ဘဝကို ရုန္းကန္ျကိုးစားရေတာ့သည္။ ပန္းတေနာ္ အထက္တန္းေက်ာင္းနွင့္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္တြင္ သမိုင္းဘာသာရပ္ကို သင္ယူ ေလ့လာခဲ့သည္။ တကၠသိုလ္ ျပီးဆံုးေသာအခါ ပန္းတေနာ္ျမို့ အမ်ိုးသားေက်ာင္းတြင္ ဆရာလုပ္ရန္ ျပန္လာခဲ့သည္။ အသက္ ၂၅ နွစ္တြင္ ထိုေက်ာင္း၏ ေက်ာင္းအုပ္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အနီးအနားရွိ မအူပင္ျမို့တြင္ ေနထိုင္ျပီး ပညာအုပ္ျဖစ္ေသာ ေနာင္တစ္ခ်ိန္၌ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ဝန္ျကီးခ်ုပ္ျဖစ္လာမည့္ ဦးနု နွင့္ ခင္မင္ရင္းနွီးခဲ့သည္။ ဦးသန့္သည္ 'သီလဝ' ဟူေသာ ကေလာင္အမည္ျဖင့္ အခ်ို့မဂၢဇင္းနွင့္ သတင္းစာအတြက္ ေဆာင္ပါး အပတ္စဉ္ေရးေပးသည္။ ဦးသန့္သည္ စာအုပ္အခ်ို့ကိုလည္း ဘာသာျပန္ခဲ့သည္။
ျပည္သူ့ဝန္ထမ္းဘဝ
ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ဦးသန့္
ဦးသန့္ နွင့္ ゞင္း၏ မိသားစုဝင္မ်ား၊ အကိုျဖစ္သူ ခန့္၊ ေသာင္း နွင့္ တင္ေမာင္၊ မိခင္ျဖစ္သူ နန္းေသာင္ နွင့္ သမီးျဖစ္သူ ေအးေအးသန့္ နွင့္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ထြန္းျမင့္ဦး တို့အား ၁၉၆၄ ခုနွစ္တြင္ ေတြ့ရစဉ္။
လြတ္လပ္ေရးရခါစျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ဦးနု ဝန္ျကီးခ်ုပ္ ျဖစ္လာေသာအခါ ဦးသန့္ကို ရန္ကုန္သို့ ေခၚယူျပီး ၁၉၄၈ ခုနွစ္တြင္ အသံလွြင့္ဌာန၏ ညွြန္ျကားေရးမႉးအျဖစ္ တာဝန္ေပးအပ္ခဲ့သည္။ ေနာက္နွစ္မ်ားတြင္ ဦးသန့္အား ျမန္မာအစိုးရ၏ ျပန္ျကားေရး ဝန္ျကီးဌာနတြင္ အတြင္းေရးမႉးအျဖစ္ တာဝန္ေပးအပ္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ဦးသန့္သည္ ၁၉၅၁ ခုနွစ္ မွ ၁၉၅၇ ခုနွစ္အထိ ဝန္ျကီးခ်ုပ္၏ အတြင္းေရးမႉးအျဖစ္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ျပီး မိန့္ခြန္းမ်ား ေရးသားေပးျခင္း၊ နိုင္ငံျခား ခရီးစဉ္မ်ား စီစဉ္ေပးျခင္း နွင့္ နိုင္ငံျခားမွ ဧည့္သည္ေတာ္မ်ားကို လက္ခံေတြ့ဆံုျခင္းတို့ကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ နိုင္ငံတကာ ကြန္ဖရင့္ အမ်ားအျပားကို တက္ေရာက္ခဲ့ျပီး ၁၉၅၅ ခုနွစ္ အင္ဒိုနီးရွားနိုင္ငံ ဘန္ေဒါင္းျမို့ တြင္ က်င္းပသည့္ ဘက္မလိုက္လႈပ္ရွားမႈ ကို ေမြးဖြားေပးခဲ့ေသာ ပထမအျကိမ္ အာရွ - အာဖရိက နိုင္ငံမ်ားဆိုင္ရာ ညီလာခံတြင္ အတြင္းေရးမႉး အျဖစ္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။
ေနာင္တြင္ တည့္တည့္မွန္မွန္လုပ္တတ္ေသာ၊ မွန္သည္ထင္လွ်င္ အေလွ်ာ့မေပးတတ္ေသာ ဦးသန့္ နွင့္ တိုင္းျပည္ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္သည့္ ဦးနုတို့ မသင့္မျမတ္ျဖစ္ရာမွ ၁၉၅၇ ခုနွစ္တြင္ ဦးသန့္အား ကုလသမဂၢဆိုင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ျကီးအျဖစ္ ခန့္အပ္ကာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရန္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ နယူးေယာက္ျမို့သို့ ေစလြတ္ခဲ့သည္။ ဦးသန့္သည္ ၁၉၅၇ ခုနွစ္မွ ၁၉၆၁ ခုနွစ္အထိ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ကုလသမဂၢအျမဲတမ္းကိုယ္စားလွယ္ အျဖစ္သာမက အယ္လ္ဂ်ီးရီးယားနိုင္ငံ၏ လြတ္လပ္ေရး ေစ့စပ္ေဆြးေနြးမႈမ်ားတြင္လည္း ပါဝင္ခဲ့သည္။ ၁၉၆၀ ခုနွစ္တြင္ ျမန္မာအစိုးရသည္ ဦးသန့္ကို ျပည္ေထာင္စုစည္သူသဂၤဟ ျပန္တမ္းအရ မဟာသေရစည္သူဘြဲ့နွင့္ ဗိုလ္ရာထူး ေပးအပ္သည္။
ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္
U-Thant-10617.jpg
UThant2.gif
ဦးသန့္သည္ ကုလသမဂၢ၏ တတိယေျမာက္ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ျဖစ္ျပီး ယင္းရာထူးအား အာရွနိုင္ငံမ်ားထဲမွ ပထမဦးဆံုး ရရွိသူျဖစ္သည္။ ဦးသန့္သည္ ၁၉၆၁ ခုနွစ္ နိုဝင္ဘာလ ၃ ရက္မွ စတင္ကာ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ဒက္ဟမ္းမားရွိုး၏ မကုန္ဆံုးေသးေသာ သက္တမ္းကို ျဖည့္ဆည္းရန္ လံုျခံုေရးေကာင္စီ၏ ေထာက္ခံခ်က္ျဖင့္ အေထြေထြညီလာခံမွ ယာယီ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္အျဖစ္ ခန့္အပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ ထို့ေနာက္ ၁၉၆၂ခုနွစ္၊ နိုဝင္ဘာလ ၃၀ရက္ေန့တြင္ အေထြေထြညီလာခံမွ ကုလသမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္အျဖစ္ ၁၉၆၆ခုနွစ္ နိုဝင္ဘာလ ၃ရက္ သက္တမ္းအထိ ခန့္အပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ သူ၏ပထမသက္တမ္းအတြင္းတြင္ က်ူးဘားဒံုးပ်ံျပသနာ (Cuban Missile Crisis) ကို ေျဖရွင္းေပးရာတြင္ ပါဝင္ေစ့စပ္ေပးမႈ နွင့္ ကြန္ဂိုျပည္တြင္းစစ္ကို ျပီးဆံုးေစခဲ့ျခင္းတို့ေျကာင့္ အမ်ားက အသိအမွတ္ျပုျခင္းခံခဲ့ရသည္။
ဦးသန့္သည္ ၁၉၆၆ ခုနွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၂ရက္တြင္ လံုျခံုေရးေကာင္စီမွ တညီတညြတ္တည္း ေထာက္ခံမႈျဖင့္ အေထြေထြညီလာခံမွ ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ဒုတိယသက္တမ္းအျဖစ္ ထပ္မံခန့္အပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ သူ၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ ဒုတိယသက္တမ္းမွာ ၁၉၇၁ ခုနွစ္ ဒီဇင္ဘာလ ၃၁ ရက္ေန့ သူအျငိမ္းစားယူမည့္ အခ်ိန္အထိ ျဖစ္သည္။ သူ၏ အတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ သက္တမ္းအတြင္းတြင္ ကုလသမဂၢသို့ အာရွ နွင့္ အာဖရိကမွ ဒါဇင္မွ်ေသာ နိုင္ငံတို့ ဝင္ေရာက္ေရးအတြက္ ျကည့္ရႈေစာင့္ျကပ္ခဲ့ရျပီး သူသည္ ေတာင္အာဖရိက အသားအေရာင္ခြဲျခားမႈ ကို အျပင္းအထန္ ဆန့္က်င္သူျဖစ္သည္။ ထို့အျပင္သူသည္ UNDP, UN University, UNCTAD နွင့္ UN Environmental Programme အပါအဝင္ ယူအင္န္ ဖြံ့ျဖိုးေရးနွင့္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရးနွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ေအဂ်င္စီ၊ ရန္ပံုေငြအဖြဲ့နွင့္ ပရိုဂရမ္ အေျမာက္အမ်ားကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ဦးသန့္သည္ ေျမာက္ျမားလွေသာ ျကားဝင္ဖ်န္ေျဖမႈမ်ားကို ေအာင္ျမင္စြာ ေဆာင္ရြက္ေပးနိုင္ခဲ့သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ၁၉၆၂တြင္ ယီမင္အေရးနွင့္ ၁၉၆၈တြင္ ဘာရိန္းအေရးတို့ျဖစ္သည္။ ယင္းကိစၥတို့သည္ ေဒသတြင္း ျငိမ္းခ်မ္းေရးကိုထိပါးေစနိုင္သည့္ စစ္ျဖစ္ျကမည့္ အေရးမ်ားျဖစ္ျပီး ဦးသန့္၏ လိမၼာပါးနပ္စြာ ျကားဝင္ေစ့စပ္ေပးမႈေျကာင့္သာ စစ္ကိုေရွာင္လွြဲနိုင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။
ဦးသန့္ပံုပါ ကုလသမဂၢစာအိတ္
ဦးသန့္ နွင့္ က်ူးဘားေခါင္းေဆာင္ ကပ္စထရို
သူ့အရင္ အေထြအေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ နွစ္ေယာက္နွင့္မတူပဲ သူသည္ သက္တမ္းဆယ္နွစ္ျပည့္ေျမာက္သည္နွင့္ အနားယူခဲ့သည္။ ဦးသန့္ကို တာဝန္ေပးခန့္အပ္ခဲ့စဉ္ ၁၉၆၁ခုနွစ္က ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုက အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္သံုးဦး ထားရွိမည့္ Trioka အစီအစဉ္ကို ျကိုးပမ္းလာခဲ့ဖူးသည္။ ယင္းအစီအစဉ္မွာ စစ္ေအးစစ္ပြဲ ဆင္နွြဲေနျကေသာ ဆိုဗီယက္နွင့္ အေမရိကန္ ဦးေဆာင္သည့္ နိုင္ငံမ်ားဘက္မွ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္နွစ္ဦးနွင့္ အျခားတစ္ဦး ေပါင္းသံုးဦးျဖစ္သည္။ ၁၉၆၆ခုနွစ္ ဦးသန့္အား ဒုတိယသက္တမ္းအတြက္ ထပ္မံတာဝန္ေပးေသာအခါ ဦးသန့္၏ ပထမအျကိမ္သက္တမ္းအတြင္း စြမ္းေဆာင္မႈမ်ားေျကာင့္ အေထြေထြအတြင္းေရးမႉးခ်ုပ္ တာဝန္ဝတၱရား၏ အေရးပါမႈကို သိရွိလာေသာ ဆိုဗီယက္တို့သည္ ယင္းအစီအစဉ္ကို ထပ္မံမတင္ျပေတာ့ပဲ တစ္ဦးတည္းသာ ခန့္အပ္ရန္ သေဘာတူခဲ့သည္။
ဒုတိယသက္တမ္းအတြင္း ဦးသန့္သည္ အာရပ္အစၥေရးေျခာက္ရက္စစ္ပြဲ (၁၉၆၇)၊ ပရာ့ဂ္ေနြဦးေတာ္လွန္ေရးနွင့္ ခ်က္ကိုဆလိုဗားကီးယားနိုင္ငံ သို့ ဆိုဗီယက္က်ူးေက်ာ္မႈ အေရးအခင္း၊ ၁၉၇၁တြင္ ဘဂၤႅားေဒ့ရွ္နိုင္ငံကိုလြတ္လပ္ေရး ရရွိေစမည့္ အိနၵိယပါကစၥတန္စစ္ပြဲ စသည္တို့ကို ေအးျငိမ္းေအာင္ ေျဖရွင္းေပးနိုင္ခဲ့သည္။
အီဂ်စ္သမၼတ နာဆာ၏ေတာင္းဆိုမႈေျကာင့္ ၁၉၆၇တြင္ ဆိုင္းနိုင္းကြ်န္းဆြယ္မွ ကုလျငိမ္းခ်မ္းေရး
